სამშენებლო სექტორი - პაციენტმა მოიხედა
არჩევნების შემდეგ ზოგადად უძრავი ქონების ბაზარზე და კონკრეტულად სამშენებლო სექტორში გააქტიურება შეინიშნება. ბროკერები მომხმარებლების მხრიდან მოთხოვნის ზრდასა და დაინტერესებაზე საუბრობენ, სარეკლამო კომპანიებში კი ამბობენ, რომ სამშენებლო კომპანიები გააქტიურდნენ და ახალ-ახალ შეთავაზებებს აწვდიან პოტენციურ კლიენტებს. თუმცა სექტორში კვლავაც ბევრი პრობლემაა, რაზეც ათობით დაუსრულებელი მშენებლობა და სამშენებლო კომპანიების მიერ ათასობით დაზარალებული მეტყველებს.
პოლიტიკური ფერიცვალება რომ სხვადასხვა მხრივ აისახა სამშენებლო სექტორზე, ამაზე ბიზნესის წარმომადგენლებიც ლაპარაკობენ, ზოგი ღიად, ზოგი კონფიდენციალობის დაცვით - კოლეგიალობის მომიზეზებით. პირად საუბრებში ამბობენ, რომ წინა ხელისუფლებისას "ჯიბის სამშენებლო კომპანიებისა" და "კარის არქიტექტორების" ფენომენი არსებობდა. პირველნი სახელმწიფოსგან სარგებლობდნენ პრივილეგიით, მიეღოთ მსხვილი დაკვეთები და დაფინანსება, მეორენი კი უპირატესობით, მათი პროექტი ზედმეტი ბიუროკრატიზმის გარეშე დამტკიცებულიყო ადგილობრივი ხელისუფლების მიერ. სამშენებლო კომპანიების დიდი ნაწილი, რომლებიც სახელმწიფო ტენდერებით მუშაობდნენ, დღეს გაჩერებულია - ზოგს დაფინანსება შეუწყდა, ზოგს მეტი აქვს აღებული და ჯერ ვალდებულებები არ შეუსრულებია, ზოგსაც უბრალოდ ვერ გაურკვევია, რა გააკეთოს...
საქმე კურიოზამდეც მიდიოდა, სწრაფად რომ გაეხსნათ ჯერ დაუსრულებელი შენობა, სამკედლიანი შენობები იგებოდა - ფასადი და გვერდითი კედლები, რაც ტექნოლოგიურად აბსოლუტურად მიუღებელია და შენობის ამ ფორმით დასრულება დაუშვებელია... ზოგისთვის ყველაფერი შეიძლებოდა, ზოგისთვის კი იმის გაკეთებაც შეუძლებელი გახლდათ, რაც ყველა კანონითა და ნორმით ნებადართული იყო.
ალექსანდრე აბულაძე (სამშენებლო კომპანია "თბილისის ხედის" დამფუძნებელი): - იყო დრო, როცა სახლები საძირკვლის ჩასხმისთანავე იყიდებოდა, აშენებულ კორპუსს ხალხი ეჭვით უყურებდა, რატომ არ გაიყიდაო. ახლა პირიქით, საძირკვლის დონეზე არავინ იყიდის ბინას. აკვირდებიან მშენებლობას, თუ ექვსი თვის განმავლობაში პროცესში წყვეტა არ გაქვს, ჩათვალე, რომ ბინა გაყიდულია. ბაზარზე საკმაოდ დიდი მოთხოვნაა და მინდა გითხრათ, რომ ეს ბიზნესი მომგებიანია. მოთხოვნაა როგორც საშუალო კლასის, ასევე მაღალი კლასის ბინებზე. საშუალო კლასის ბინის ფასი $650-700-ის ფარგლებში მერყეობს ერთ კვმ-ზე, რაც შეეხება მაღალ კლასს, რომელიც კარგ ადგილას, მდებარეობს, მოპირკეთებულია, კარგი ხედი აქვს, დახურულ ზონაშია, აქვს ტერასები, ფასი $1200-დან ზემოთაა. ასეთი ბინების კლიენტები ძირითადად უცხოეთში მცხოვრები ქართველები არიან.
სამომავლო გაყიდვების იმედით მშენებლობა არ უნდა დაიწყო. კონკრეტული მაგალითი ვიცი, როცა ადამიანმა "მერსედესი" გაყიდა, იმ ფულით დაიწყო საცხოვრებელი კორპუსის მშენებლობა და იმედი ჰქონდა, რომ "ჰაერის" გაყიდვებით მიიღებდა ფულს, რომელიც მშენებლობის დასრულებისთვის ეყოფოდა.
ქეთი ქაროსანიძე (გაზეთ "სიტყვა და საქმის" რეკლამის მენეჯერი): - არჩევნების შემდეგ საკმაოდ ბევრი კომპანია გამოთქვამს თანამშრომლობის სურვილს. მათ შორის ზოგი ისეთია, ვისაც ბოლო ორი წლის განმავლობაში სარეკლამო აქტივობა შეჩერებული ჰქონდა, ზოგიც ბაზარზე ახალშემოსული კომპანიაა.
თორნიკე აბულაძე (დეველოპერული კომპანია "არსის" აღმასრულებელი დირექტორი): როცა წლეულს იანვარში წლის გეგმები დავსახეთ, ველოდით, რომ არჩევნებამდე ექვსი თვით ადრე ან მომდევნო ექვსი თვის განმავლობაში, ყველაზე კარგ შემთხვევაშიც კი, რაღაც უძრაობა სამშენებლო სექტორში აუცილებლად იქნებოდა. ეს ბიზნესი მყისიერად რეაგირებს ქვეყანაში არსებულ ან მოსალოდნელ ვითარებაზე. სხვათა შორის, რაც უფრო მაღალი სართულის "ჰაერი" იყიდება დეველოპმენტში, მით უფრო სტაბილურია ქვეყანა. ბინის შეძენა დაკავშირებულია ემოციურ ფაქტორთან და პოლიტიკური რყევები ამას ძალიან უშლის ხელს. ჩვენი პროგნოზი ნაწილობრივ გამართლდა, არჩევნებამდეც და ახლაც ტრანზაქციები უძრავ ქონებაში გარკვეულწილად შენელებულია. თუმცა, მიუხედავად ამისა, ინტერესი მაინც მაღალია, რაც ნიშნავს, რომ მომხმარებელთა განსაზღვრული რაოდენობა უძრავი ქონების შესაძენად ემზადება. საინტერესოა, როგორი იქნება დეკემბრის ბოლო და იანვარი. ამ დროს საქართველოდან წასული ქართველები სამშობლოში ბრუნდებიან და ბევრ ასეთ შესყიდვას აკეთებენ. წელიწადში სულ ორი ასეთი აქტიური პერიოდია სამშენებლო სექტორისთვის - ახალი წელი და აგვისტო, მაშინაც უცხოეთში მყოფი ქართველები ჩამოდიან.
ბაზარზე არსებული ვითარება ასეთია: დღეს საკმაოდ დიდია კარგი ბინების დეფიციტი. წინა წლებისგან განსხვავებით, დღეს უძრავი ქონების ბაზარზე სულ სხვა პროდუქტი იყიდება - დასრულებული ან თითქმის დასრულებული უძრავი ქონება. აღარავის სურს იმგვარად გარისკვა, როგორც ცოტა ხნის წინ ხდებოდა. დღეს უძრავი ქონების ბაზარზე დაახლოებით ისეთი ვითარებაა, ქვევრში ღვინოს რომ გამოცლი და ძირზე ლექი რჩება - ბინები არის, მაგრამ ეს არის წლების განმავლობაში "დალექილი" ბინები - ან მდებარეობა აქვს პრობლემური, ან უსახურია და ან შიდა გეგმარება არადამაკმაყოფილებელია. საუკეთესო და მოთხოვნადი ვარიანტი კი დღეს ბაზარზე არის 45-90 კვმ-იანი ბინა, საბურთალოზე, კარგი გეგმარებით, $800-1000-მდე კვმ-ზე. დამიჯერეთ, დღეს ასეთი ბინა ბაზარზე გამოტანიდან ორ საათში იყიდება.
დაძაბულობა ბანკებსა და დეველოპერებს შორის ჯერ კიდევ არსებობს. ამის გამოვლინებაა ის, რომ ბანკებმა საკუთარი სამშენებლო კომპანიები შექმნეს და დიდწილად, რა თქმა უნდა, თავის მშენებლობებს აფინანსებენ. მიუხედავად იმისა, რომ პოსტკრიზისულ პერიოდში ბანკებმა მათ მიერ დაფინანსებული მშენებლობების მონიტორინგისთვის საკონტროლო ჯგუფებიც კი შექმნეს, ამ ორი სექტორის პარტნიორობა აღარ შედგა. ამის მიზეზი, რა თქმა უნდა, იყო ის, რომ დეველოპერების დიდი ნაწილი უსახსროდ დარჩა, ხოლო ბანკების პრობლემური სესხების 40% სწორედ დეველოპმენტზე გაცემული სესხები იყო. ასეთ დროს ისეთი პროექტი, როგორიც იყო "ძველი თბილისის ახალი სიცოცხლე", ძალიან წაადგა საქმეს და ბევრი დეველოპერი გამოიყვანა მდგომარეობიდან. თუმცა დღეს, შესაძლოა, ეს პროგრამა ადეკვატური აღარ იყოს. სხვათა შორის, ჩვენი კომპანია კვლავ გახდა მენაშენეთა ასოციაციის თავმჯდომარე და ახალ პროგრამაზე ვმუშაობთ, ის სამშენებლო კომპანიებისა და მუნუციპალური მთავრობის ურთიერთობას ეხება.
სამშენებლო სექტორი დღეს უკვე "პოსტოპერაციულ" პერიოდშია, როცა პაციენტს რეჟიმის დაცვა სჭირდება: დიეტა, სუფთა ჰაერზე სეირნობა და სხვ. "ძველი თბილისის ახალი სიცოცხლე" შესაძლოა ფინანსურად გამართლებული პროექტი იყო, მაგრამ დახმარების ხასიათი უფრო ჰქონდა. ახლა კი ჩვენ უფრო მეტად გვჭირდება სახელმწიფოსთან თანამშრომლობა, სწორი და გამართლებული მიზნების დასახვა. ამის ბევრი წარმატებული მაგალითი არსებობს სხვადასხვა ქვეყანაში. მაგალითად, იაფი სესხის პროგრამა უკრაინაში, ლონდონში კი ეროვნული ბანკი ეხმარება და კომერციული ბანკებს ასტიმულირებს, რომ მათ გასცენ იპოთეკური სესხები და სხვ. 17 სამშენებლო ობიექტიდან 12 დავასრულეთ და 5-ზე დაგვრჩა ვალდებულებები შესასრულებელი, რასაც, ბუნებრივია, დაფინანსება სჭირდება და სიახლის ტალღა აუცილებელია. საერთო ჯამში, შესაძლოა, რიგით მომხმარებელს არ მოსწონს, როცა უძრავ ქონებაზე ფასი იზრდება, მაგრამ ქვეყნისთვის ამას ძალიან დიდი დოვლათი შემოაქვს.