შერყეული ნდობის აღდგენამდე ჯერ ძალიან შორია - კვირის პალიტრა

შერყეული ნდობის აღდგენამდე ჯერ ძალიან შორია

სამშენებლო სექტორს მერიის პროექტი ცოტათი წაეშველება

კრიზისი ქართულ სამშენებლო ბიზნესში, ოფიციალურად, შარშან აგვისტოში დაიწყო, რეალურად კი ფინანსური პრობლემები ქართველ მენაშენეებს ომამდეც ჰქონდათ. უკანასკნელი 10-15 წლის განმავლობაში, ბაზარზე ათეულობით სამშენებლო და დეველოპერული კომპანია შემოვიდა, რაც იმას ნიშნავდა, რომ მოთხოვნა უძრავ ქონებაზე მაღალი იყო და სამშენებლო ბიზნესი სოლიდურ მოგებას ტოვებდა.

თბილისი თანდათან დაემსგავსა ერთ დიდ სამშენებლო მოედანს. ბიზნესის გაფართოებას კომერციული ბანკების საკრედიტო პოლიტიკამაც შეუწყო ხელი. შედეგად ის მივიღეთ, რომ მენაშენეებს მომხმარებელთა მთელი არმია გამოუჩნდათ და ვიდრე ერთ სამშენებლო ობიექტს დაასრულებდნენ, მეორე და ზოგჯერ მესამე სახლში, რომლის მშენებლობა არც კი ჰქონდათ დაწყებული, ბინები უკვე გაყიდული იყო. დამოუკიდებელი ექსპერტები ჯერ კიდევ აგვისტოს მოვლენებამდე აღნიშნავდნენ, რომ ადრე თუ გვიან, საქართველოში ე.წ. სამშენებლო პირამიდების რღვევა დაიწყებოდა და მომხმარებელს ურჩევდნენ, ვიდრე საკუთარ დანაზოგს რომელიმე სამშენებლო კომპანიას ანდობდნენ, ჯერ მისი ფინანსური მდგომარეობა შეეფასებინათ. ასეთი ინფორმაციის მოპოვება კი, ქართული დახურული ბიზნესის პირობებში, არცთუ ადვილია.

ჯერ კიდევ ომამდე და კრიზისამდე, ექსპერტები სამშენებლო ბიზნესში პროფესიონალი კადრების ერთგვარ დეფიციტზეც საუბრობდნენ, რაც ხშირად მენაშენესთვის გაუთვალისწინებელი ხარჯებით, მომხმარებლისთვის კი პროდუქტის გაძვირებით მთავრდებოდა. მაგალითად, ახალდაბადებულ სამშენებლო ბიზნესში ისეც მომხდარა, რომ მშენებლებს უძრავი ქონების საერთო ფართის დაანგარიშებისას კედლების სისქე არ გაუთვალისწინებიათ, რაც საბოლოო ჯამში მზა ფართს ამცირებდა.

აგვისტოს ომმა და ფინანსურმა კრიზისმა ქართულ სამშენებლო ბიზნესში არსებული პრობლემების გამოვლენა დააჩქარა და გაამწვავა. უკეთეს შემთხვევაში, მივიღეთ დაუსრულებელი, დაკონსერვებული, ვადაგადაცილებული მშენებლობები. უარეს შემთხვევაში _ გაკოტრებული სამშენებლო კომპანიები, რომლებსაც კლიენტებისთვის გადახდილი თანხების დაბრუნება არ შეუძლიათ.

ხელისუფლებამ სამშენებლო კომპანიების ნაწილს დახმარების ხელი გაუწოდა. ძველი თბილისის რეაბილიტაციის პროექტის ფარგლებში ტენდერი გაიმართა და გამარჯვებულად 7 სამშენებლო კომპანია გამოცხადდა, რომლებიც მუნიციპალიტეტის თავდებობით, ბანკებისგან 53 მილიონი დოლარის კრედიტს მიიღებენ. ამ ფულით კომპანიები დაწყებული და ფინანსური პრობლემების გამო შეჩერებული სამშენებლო ობიექტების ნაწილის დასრულებას შეძლებენ. სავარაუდოდ, კრედიტი 9 ათასი კვ.მ.-ის აშენებას ეყოფა. დაუსრულებელი და ასაშენებელი კი გაცილებით მეტია. მხოლოდ თბილისში, მშენებლობა 2 მილიონ კვ.მ. ფართობზე მიმდინარეობს და აქედან უმეტესობაზე მშენებლობა სხვადასხვა მიზეზით ჭიანურდება.

ირინა მაისურაძე (ერთ-ერთი სამშენებლო კომპანიის კლიენტი): "ორი წლის წინ შევიტანე 18 ათასი დოლარი სამშენებლო კომპანიაში, რომელიც აშენებდა საცხოვრებელ კორპუსს დიდ დიღომში. იურიდიული დოკუმენტაცია წესრიგში გვქონდა და ხელშეკრულების თანახმად, 2010 წლის 1-ელ იანვარს ახალ ბინაში უნდა შევსულიყავით. მშენებლობის დასრულებამდე თანხა სამჯერ, თანაბარ ნაწილებად უნდა გადამეხადა და ვფიქრობდი, რომ საბოლოო ჯამში, 54 ათას დოლარად, 70 კვადრატული მეტრი ფართის ბინა და ავტოფარეხი, საკმაოდ სარფიანი შენაძენი იყო. დიდი დიღმის გარდა, ეს სამშენებლო კომპანია საცხოვრებელ კორპუსს აშენებდა ავლაბარსა და ბაგებში. შარშან დეკემბრიდან სამშენებლო სამუშაოები შეაჩერეს. კორპუსის მხოლოდ საძირკველია გაჭრილი. კომპანიიდან გვირეკავდნენ და დანარჩენი თანხის გადახდას მთხოვდნენ, თან მიბოდიშებდნენ, რომ კრიზისის გამო მშენებლობის ტემპები შენელდა, მაგრამ პირობას იძლეოდნენ, რომ სახლს აუცილებლად დაასრულებდნენ. მართალია, მე დანარჩენი 36 ათასი დოლარი არ გადამიხდია, მაგრამ სხვა მომხმარებლებს სრული თანხა გადაახდევინეს. არის ხალხი, ვისაც 60-70 ათასი დოლარი აქვს გადახდილი და თეთრსაც ვერ იბრუნებს. სამშენებლო კომპანია, რომელსაც ჩვენი სახლი უნდა აეშენებინა, გაკოტრდა, მისი ხელმძღვანელი კი დაკავებულია. გამოდის, ფული, რომელსაც წვალებით ვაგროვებდით, წყალში გადავყარეთ".

ლევან ალფაიძე (თბილისის მკვიდრი): "ბინა გავყიდე იმ იმედით, რომ ფულს მშენებარე სახლში შევიტანდი და დაახლოებით ორ წელიწადში, ოჯახთან ერთად, უფრო დიდი ფართის ბინაში შევძლებდი ცხოვრებას. კომპანია, რომელზეც არჩევანი შევაჩერე, მაშინ შესანიშნავი რეპუტაციით სარგებლობდა და რას წარმოვიდგენდი, რომ ფინანსური პრობლემების გამო მშენებლობას ვერ დაასრულებდა. არადა, სახლი ჯერ კიდევ შარშან მაისში უნდა ჩაებარებინათ. ვერც იმას გვეუბნებიან, ამას როდის შეძლებენ. როგორც გავიგეთ, არც მერიის პროექტში მიუღიათ მონაწილეობა, რომ ბანკებისგან დაფინანსება მაინც მიეღოთ. ამასობაში კი ნაქირავებ ბინაში ვცხოვრობ და ხარჯს ხარჯი ემატება. ახლა ისე დაეცა უძრავი ქონების ფასი, იმ ფულით, რაც ამ მშენებლობაში შევიტანე, გაცილებით უკეთეს, დასრულებულ ბინას ვიყიდდი".

ლილი  კაიშაური (ერთ-ერთი სამშენებლო კომპანიის მომხმარებელი): "უკვე 8 წელიწადია, საბერძნეთში, ქალაქ სალონიკში ვცხოვრობ და ვმუშაობ, რათა თბილისში ფული გამოვაგზავნო, მშენებარე ბინა დავასრულო და რომ დავბრუნდები, თავზე ჭერი მექნეს. თავიდან ყოველთვიურად 400 დოლარი შემქონდა, შემდეგ რაღაც დამატებითი ხარჯები მოიმიზეზეს და ყოველთვიური შენატანი 600 დოლარამდე გამიზარდეს. სახლი კი დაასრულეს, მაგრამ მთელი ორი წლის დაგვიანებით. ბოლოს დაპირებული თეთრი კარკასის ნაცვლად, შავი კარკასი ჩამაბარეს, იქ სანტექნიკა სათანადოდ არ არის გაკეთებული, გადახურვას ხელის შევლება უნდა, ლიფტიც არ მუშაობს და სხვა. მოკლედ, ბინას იმდენი დავახარჯე, ამ ფასად მეორეს ვიყიდდი. შვილებთან მინდა ჩამოსვლა და მშვიდად ცხოვრება, მაგრამ იძულებული ვარ ვიმუშაო, რათა ბინის დამთავრება შევძლო".

დავით  ნარმანია (ეკონომიკის ექსპერტი): "მნიშვნელოვანი პრობლემა, რომელმაც სამშენებლო ბიზნესში იჩინა თავი, ე.წ. "პირამიდაა". სამწუხაროდ, ფინანსური ზედამხედველობის სამსახურის ფუნქციებში არ შედიოდა სამშენებელო საქმიანობის ფინანსური ზედამხედველობა, კონტროლი და მონიტორინგი. წინააღმდეგ შემთხვევაში, სააგენტო გამოავლენდა ფინანსურ პრობლემებს და საკითხს პროცესის გამწვავებამდე დასვამდა. ბევრ ქვეყანაში ხორციელდება ზედამხედველობა, რათა კლიენტები არ მოატყუონ. ის, რაც საქართველოში გაკეთდა, დიდწილად აფერა იყო. მშენებლობისთვის საჭირო ფული კლიენტებს წინასწარ გამოართვეს. მათ რომ თანხა კომერციულ ბანკებში შეეტანათ, სარგებელი მაინც დაერიცხებოდათ. სამშენებლო კომპანიებმა კი თავიანთი ინტერესების შესაბამისად ისარგებლეს ამ ფულით. მშენებლობის ვადები მუდმივად ირღვეოდა და აქედან გამომდინარე, მომხმარებლების უკმაყოფილება დიდი იყო. მომხმარებლებისგან მიღებული ფულის დიდი ნაწილი ხმარდებოდა არა კონკრეტულ, არამედ სხვა მშენებლობას. სამშენებლო კომპანიები ბაზარს მასობრივად მოედვნენ და პირამიდის მეთოდით, მომდევნო შემკვეთებისგან მიღებული ფულით დაიწყეს წინა შემკვეთების დაკმაყოფილება. მაგრამ ეს დასრულდა და ბევრ სამშენებლო კომპანიას, ცხადია, მათ კლიენტებსაც, პრობლემები შეექმნათ.

მერია რასაც აკეთებს, პრობლემას ეს ვერ გადაჭრის. კლიენტებისა და კომპანიების უკმაყოფილებას, დაპირებების შეუსრულებლობას მერია ვერ მოაგვარებს. ეს კრედიტი მხოლოდ რამდენიმე კომპანიას აძლევს ამოსუნთქვის საშუალებას. კომპანიების უმეტესობა, რომლებიც ბაზარზე ოპერირებდნენ, ამ პროგრამით ვერ ისარგებლებს. ამიტომ მათი მდგომარეობა არ უმჯობესდება... ასეთი გამოცდილების შემდეგ, ალბათ მომხმარებელი უფრო ფრთხილი უნდა გახდეს სამშენებლო კომპანიებთან ურთიერთობისას. მოსალოდნელია, რომ ამ ეტაპზე მათ უპირატესობა მზა პროდუქტს უფრო მიანიჭონ, ვიდრე დაპირებებს".