ქართული ერდოგვირგვინიანი დარბაზი შესაძლოა არამატერიალური კულტურის ძეგლად გამოაცხადონ - კვირის პალიტრა

ქართული ერდოგვირგვინიანი დარბაზი შესაძლოა არამატერიალური კულტურის ძეგლად გამოაცხადონ

ბევრი რამ შემატა ქართველმა ხალხმა მსოფლიო კულტურის საგანძურს საინტერესო და გამორჩეული. ერთ-ერთი ასეთია ათასწლეულების განმავლობაში ჩამოყალიბებული მრავალფეროვანი საცხოვრებელი და სამეურნეო ნაგებობები. გვინდა გაგაცნოთ ჩვენი ქვეყნის ისტორიულ-ეთნოგრაფიული კუთხეების მიხედვით ოჯახის სამყოფელ-საცხოვრისი. ბუნებრივად ჩნდება კითხვა - რამ განაპირობა საცხოვრებლების ესოდენი მრავალფეროვნება ასეთ მცირე გეოგრაფიულ-ეთნიკურ სივრცეში.

ვიტრუვიუსიდან დღემდე

დავიწყოთ იმით, რომ საქართველოს ცალკეული კუთხეების გეოგრაფიულმა და ბუნებრივ-კლიმატური პირობების თავისებურებამ, მეურნეობის ხასიათმა და სამშენებლო მასალების ნაირგვარობამ, ოჯახთა სოციალურ-ეკონომიკურმა სტრუქტურამ და საუკუნეებით განმტკიცებულმა ეროვნულმა ტრადიციებმა განსაზღვრეს როგორც დასახლებათა ტიპოლოგიური თავისებურება, ისე საცხოვრებლის ტიპები.

აღმოსავლეთ და სამხრეთ საქართველოს კონტინენტურმა და მშრალმა ჰავამ განაპირობა ამ მხარეებში ორიგინალური საცხოვრისის, მიწურბანიანი, გვირგვინიანი დარბაზის წარმოშობა. მისი ფესვები საუკუნეთა სიღრმეში ჩადის და სულ ცოტა, სამ ათასწლეულს ითვლის, რასაც არქეოლოგიური მონაცემებიც ადასტურებენ. ასეთი ტიპის საცხოვრებელი, საქართველოს გარდა, სხვა ხალხებშიც იყო გავრცელებული, წინა აზიიდან პამირის მთისწინეთამდე, მაგრამ დაბეჯითებით შეიძლება ითქვას, რომ არსად, არც ერთ ხალხში მას ისეთი სრულყოფილი ფორმებისთვის არ მიუღწევია, როგორც საქართველოში. აღსანიშნავია, რომ აზიის გარდა, ქართული დარბაზის კონსტრუქციული პრინციპები მსგავსებას ამჟღავნებს ძვ.წ. II ათასწლეულში ძველ საბერძნეთში გავრცელებულ საცხოვრებელ მეგარონთან.

დარბაზის მსგავსი კონსტრუქციის ნაგებობა ჯერ კიდევ ელინისტურ პერიოდში აღუწერია ძვ.წ. I საუკუნის რომაელ ავტორსა და არქიტექტურის ისტორიკოს ვიტრუვიუსს (მარკუს ვიტრუვიუს პოლიონი). მის ცნობილ ტრაქტატში "ათი წიგნი არქიტექტურის შესახებ" წარმოდგენილია ოთხკუთხოვანი გვირგვინის გადახურვით დასრულებული კოლხური სახლი, რომელიც ფაქტობრივად წარმოადგენს XX საუკუნის 20-იან წლებამდე აღმოსავლეთ და სამხრეთ საქართველოში შემორჩენილი ერდოგვირგვინიანი დარბაზის პროტოტიპს.

ვიტრუვიუსი გამოყოფს სამ პარამეტრს, რომელთაც იდეალური საცხოვრებელი უნდა აკმაყოფილებდეს: გამძლეობა, სარგებლიანობა და სილამაზე. სრული პასუხისმგებლობითა და დარწმუნებით უნდა ითქვას, რომ ქართული დარბაზი ყველა ამ მოთხოვნას სრულად აკმაყოფილებს. ამიტომაც ქართველი მკვლევრები სერიოზულად ემზადებიან, რათა დროულად დასრულდეს ყველა სახის საჭირო ისტორიული თუ სამეცნიერო მონაცემების შეგროვება იუნესკოში წარსადგენად, ქართული ერდოგვირგვინიანი დარბაზის არამატერიალური კულტურის ძეგლად გამოსაცხადებლად.

დარბაზი

ტერმინ "დარბაზის" შესახებ მეცნიერთა შორის აზრთა სხვადასხვაობაა. არის აზრი, რომ ეს სახელი სპარსულიდან არის შემოტანილი. დღესაცაა ეს სიტყვა ამ ენაში, ოღონდ განსხვავებული მნიშვნელობით. კერძოდ, სპარსულად "დარვაზე" სახლის კარს, კარიბჭეს, ალაყაფის თუ სასახლის შესასვლელს ნიშნავს. მეორე ვერსიით, მას უფრო ღრმა ისტორია აქვს, შუამდინარეთიდან, ასურულ-ბაბილონურიდან მომდინარეა და ჩვენში არაბთა მიერ შემოტანილად მიიჩნევენ.

ცნობილია, რომ ტერმინი დარბაზი ჩვენში მხოლოდ საცხოვრებელ ნაგებობას არ აღნიშნავს. ისტორიულად, დარბაზი ჩვენს ქვეყანაში განვითარებული შუა საუკუნეებიდან სამეფო კართან არსებულ დიდებულთა სათათბირო შეკრებას აღნიშნავდა. სწორედ აქედან წარმოიშვა შესანიშნავი ქართული სიტყვა "დარბაისელი", რაც დარბაზისელს, დარბაზის წევრს აღნიშნავდა.

ხალხში დარბაზის (ამ შემთხვევაში საცხოვრებლის) პარალელურად სხვა ტერმინებიც გამოიყენებოდა. მას "ერდოიან სახლს", "ერთობის სახლსაც" უწოდებდნენ. ერდოიანი იმიტომ, რომ ერდო, დარბაზის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ელემენტი იყო, ხოლო რაც შეეხება "ერთობის სახლს" (განსაკუთრებით ქართლში), იგი ამ საცხოვრებლის სოციალურ ხასიათზე მიუთითებს. კერძოდ, დარბაზული ტიპის საცხოვრებელი თავისი სოციალური სტრუქტურითა და შინაარსით ასოცირდებოდა დიდ, განუყოფელ ოჯახთან, სადაც გაუყრელი ძმები თავიანთი ცოლ-შვილით ერთად, ერთ ჭერქვეშ ცხოვრობდნენ, რომელთაც უძღვებოდა დიდი ოჯახის უფროსი, ამ ერთობის, ოჯახის მამა. ოჯახის უფროსი ანაწილებდა სამეურნეო ფუნქციებს, სოციალურ ურთიერთობას სხვა ოჯახებთან, საზოგადოებასთან. ცხადია, ეს ხდებოდა ოჯახის სრულწლოვანი მამაკაცების თანხმობითა და მათთან თათბირით, როცა საღამოობით წმინდა და საკრალურ ადგილას, კერიის გარშემო იკრიბებოდნენ, მსჯელობდნენ, არჩევდნენ მტერ-მოყვარეებთან ურთიერთობის საკითხებს. ეს იყო თაობათა კავშირის, მემკვიდრეობითობის, ტრადიციებისა და პრინციპების გადაცემისა და გაზიარების მაგალითი.

ქართული დარბაზი სამი სახისაა: ქართლური, სამცხე-ჯავახური ანუ მესხური და წალკა-თრიალეთური ერდოგვირგვინიანი საცხოვრისი.

ქართლური დარბაზი

ამჯერად ვესტუმროთ XIX საუკუნის შუა ხანების ქართლურ დარბაზს, რომელიც 1973 წელს გადმოიტანეს კასპის რაიონის სოფელ ყარაღაჯიდან თბილისში, გიორგი ჩიტაიას სახელობის ეთნოგრაფიულ მუზეუმში ღია ცის ქვეშ. როდის და რატომ დაერქვა ამ სოფელს უცნაური სახელი, უფრო სწორად, როდის თარგმნეს თურქულიდან, ვერც აქაურები გეტყვიან და ამის შესახებ წყაროებიც დუმან. ყარაღაჯი ხომ ხის სახელია თურქულ ენაზე, თელას ნიშნავს. ამიტომაც, გასული საუკუნის დასასრულს სოფელს სახელად თელიანი დაარქვეს (ამ სოფელში დღესაც შეხვდებით თელას ხეებს).

თელიანის დარბაზში დემეტრაშვილების ჯალაბობის რამდენიმე თაობას უცხოვრია, სანამ ეს სახლი ქართლის ლამაზ სოფელს "დატოვებდა" და ეთნოგრაფიულ მუზეუმში "გადმოსახლდებოდა". სხვა მის მსგავს დარბაზულ სახლებს კარგა ხანია, გასული საუკუნის დასაწყისშივე ბანი ჩაექცათ, ჭინჭარმა და სხვა ბალახბულახმა გადაუარა და მიწამაც დაფარა. ჩიტა დემეტრაშვილების დარბაზმა კი კიდევ ათწლეულებს გაუძლო და გასული საუკუნის 70-იანი წლებიდან "უკვდავებაში" გადაინაცვლა. ამჟამად მთელ შიდა ქართლში, დიღმიდან ქვიშხეთამდე, მთელ ამ სივრცეზე, ერთი დარბაზიღაა სასწაულად შემორჩენილი - კასპში, წინარეხში XVIII-XIX საუკუნეების მიჯნაზე აგებული მარჯანიძეების საცხოვრისი, ფუნქციადაკარგული, მიტოვებული, ნაწილობრივ ჩაქცეული...

ერდოგვირგვინიანი დარბაზი, როგორც წესი, სანახევროდ, უკანა მხრით მიწაში იყო შედგმული. შესასვლელი, ფასადის მხარე კი ჩვეულებრივ სამხრეთისკენ, მზიან მხარეს იყო მიქცეული. შეისრული თაღის მასიური მუხის კარით დემეტრაშვილების დარბაზში შევდივართ, სადაც უპირველესად მუხის ორი მძლავრი დედაბოძი გვეგებება.

დედაბოძი

მრავლისმეტყველია, რომ ჩვენმა წინაპარმა ეს სახელი დაანათლა დარბაზული ნაგებობის უმნიშვნელოვანეს ელემენტს. არანაკლებ სიმბოლურია აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთში დამოწმებული დედაბოძის მეორე სახელი - "გულთა ბოძი"! იგი საცხოვრისის შუაგულშია, ინტერიერის გულშია ანუ გულის ბოძია, ოჯახის სიძლიერისა და შინაგანი ღირსების სიმბოლოა. ამის გამო თუ უთქვამთ ჩვენს წინაპრებს "უკეთუ დარბაზს ესტუმრო და ოჯახის უფროსი სახლში არ დაგხვდეს, ამბავი დედაბოძს ჰკითხეო". მართლაც, დედაბოძს მთავარი კონსტრუქციული ფუნქციაც ჰქონდა და საკრალური, მოწიწების აღმძვრელიც.

დედაბოძი იტანდა და უძლებდა უდიდეს სიმძიმეს, გადახურვის მთელ სისტემას ხის დეტალებით დაწყებული, სქელი თიხატკეპნილი ბანით დამთავრებული. გამორჩეული დატვირთვა ჰქონდა დედაბოძს, რომლის გათლა-გამოყვანას, ფორმასა და ამოჩუქურთმებული ორნამენტების მრავალფეროვნებას დიდი მნიშვნელობა ენიჭებოდა. დედაბოძს, როგორც ვთქვით, კონსტრუქციული თვალსაზრისით უმთავრესი ფუნქცია ენიჭებოდა. მასზე დაყრდნობილია მომდევნო დეტალი - ღონიერი ბუღაური, ხოლო ბუღაურზე თავხე და თავხეზე გვირგვინის ფორმის გადახურვა.

აქვე ვიტყვი, რომ ქართლის სხვადასხვა კუთხეში ზოგი ელემენტი სხვადასხვაგვარად იწოდება. მაგალითად, თავხესა და დედაბოძს შორის განთავსებულ ბუღაურს ზოგან ბალიშს უწოდებენ, ზოგან კი ბანდუშს. მეორე მხრივ, ბუღაური ზოგჯერ გამოიყენება ბორჯღალის სინონიმად - რომელიც ქართული მატერიალური თუ სულიერი კულტურის თვალსაზრისით, ლამის ქართული იდენტობის ერთ-ერთ სიმბოლოდ აღიქმება. დედაბოძის ასეთი მნიშვნელობიდან გამომდინარე, იგი მიიჩნევა ცისა და მიწის კავშირის, სამყაროს ღერძის განმასახიერებლად. ხოლო თვით დედაბოძი კერასა და გუმბათთან, ერდოსთან ერთად, სამყაროს ცენტრად მოიაზრება.

ასე რომ, გარდა კონსტრუქციული აქცენტისა, დედაბოძზე ამოკვეთილი ჩუქურთმები, რელიეფური ორნამენტები და სხვადასხვა სახის მხატვრული კომპოზიციები მარტო მხატვრულ-ესთეტიკური დატვირთვით არ გამოირჩეოდა. დედაბოძზე ამოჩუქურთმებულ ასტრალური ხასიათის სიმბოლოებს - მზეს, მთვარეს, ვარსკვლავებს, აგრეთვე ჯვარს და სხვ., იმავდროულად აპოტროფული ანუ ე.წ. დამცავი დატვირთვა გააჩნდა. სწამდათ, რომ ისინი იცავდნენ კერას, სახლს, ოჯახს, სოფელს, ქვეყანას.

ერეკლე მეფის სტუმრობა

დარბაზს ძნელი დღეებიც ბევრი უნახავს და სიკეთე კიდევ უფრო მეტი. ზოგი ეპიზოდი ანდაზამ შემოგვინახა, ზოგი სხარტულამ, ლოცვამაც და ლეგენდებმაც. ერთ ეპიზოდს გაგახსენებთ, რომელიც შიდა ქართლშია ჩაწერილი ამბად. ცნობილია, რომ ქართველ მეფეთა შორის ერეკლე II გამორჩეული იყო, როგორც გლეხების ქომაგი. საყოველთაოდ ცნობილია მის მიერ მორიგე ჯარის შექმნის ამბავი. სათავადოებში განლაგებული რაზმების დასათვალიერებლად თუ თავისი სამფლობელო ალაგების მოსანახულებლად მეფე ქვეშევრდომებთან ერთად ხშირად მოგზაურობდა. ერთ სოფელში შემოაღამდა თურმე. ბევრი ყოფილა მეფის სტუმრობის მოსურნე და მასპინძლობისთვისაც მზადმყოფნი - თავადებიც და აზნაურებიც. მაგრამ პატარა კახმა დაიჟინა, გლეხის ოჯახში მსურს მოსვენებაო.

შეჩოჩქოლდნენ მხლებლები, მოიკითხეს და იმ არემარეში ერთ ღონიერ გლეხზე მიუთითეს. მაგრამ ისიც დასძინეს, რა გინდა რა... პურმარილიანი კაცია, მაგრამ ასეთი წესი აქვს, თან გადაგყვება, მაგრამ რაიმე ოჯახის სასარგებლოდ შენც უნდა გაგაკეთებინოსო. ჩაეღიმა მეფეს და ჩაილაპარაკა, მე რას უნდა გამომრჩეს, თუ თვითონ არ მოვისურვეო.

ერთი სიტყვით, სიხარულით დახვდა ბედნიერი გლეხი თვისი დიდი ჯალაბით. საკლავიც დაიკლა, ქვევრიც მოხადეს, ილაღეს, ინადიმეს დარბაზის ბანზე ამალამაც და სოფელმაც. იყო სიმღერაც, იყო დავლურიც. კარგადაც მოისვენეს. დილით მადლობა გადაუხადა კმაყოფილმა მეფემ ჩვენს გამრჯე გლეხს, თანაც ღიმილით დააყოლა: ჩემო ერთგულო გლეხო, აი, მე რომ ვერაფერს გამომრჩიო?.. ახლა გლეხს ჩაეღიმა და უპასუხა: - დიდო მეფეო, რაც თქვენმა ამალამ და სოფლის გლეხობამ იცეკვა და იბუქნა ჩემი დარბაზის ბანზე, მომავალ გაზაფხულამდე დასვენებული ვარ, დატკეპნა აღარ დასჭირდებაო. მოეწონა მეფეს გლეხის საზრიანობა და უხვადაც დაასაჩუქრა.

ბანი

ეს იუმორშერეული ამბავი ნათლად მიუთითებს დარბაზის ყველა ელემენტის, მათ შორის ბანის მნიშვნელობაზე. ბანი დარბაზის ბრტყელი გადახურვაა. გვირგვინის თავზე, განივად განფენილ კოჭებზე დაფარებულია ლარტყები, ან მოკლე ზომებად დაჭრილი მუხის ფიცრები. მათზე დაფენილია ფიჩხი, თივა ან ბზე... შემდგომ კი დაყრილია მიწის სქელი ფენა, უპირატესად თიხა. გადახურვის მთავარი ფუნქციაა, წყალი (წვიმის, თოვლის ნადნობი და სხვ.) არ გაატაროს. ამიტომ ბანი გულმოდგინედ იტკეპნება ქვის საგორავებით, ხის სატკეპნებით... ბანს მუდმივი მოვლა უნდოდა. იგი ჩვეულებრივ, წარმოადგენდა ხალხის თავშეყრის ადგილს, აქ იმართებოდა ლხინი, მიმდინარეობდა სხვადასხვა სახის სამეურნეო და საოჯახო საქმიანობა, თამაშობდნენ ბავშვები. ზოგჯერ ბანზე კალოც ჩაიშლებოდა და პურის ძნებიც ილეწებოდა. ბანი მუდმივად საჭიროებდა ტკეპნას, განსაკუთრებით გაზაფხულზე, ხშირი წვიმიანობის დროს.

ბანიდან ხდებოდა ხშირად ოჯახთან მეზობლების კომუნიკაცია. აღდგომის ღამეს ჩამოივლიდნენ ოჯახ-ოჯახ, გუნდ-გუნდად ბავშვები, ადრე დიდებიც, ჭონაზე, მიუმღერებდნენ ჯალაბს: "ალათასა, ბალათასა, / ჩამოვკიდებ კალათასა, / დედი, ერთი კვერცხი მომეც, / ღმერთი მოგცემს ბარაქასა! ჭონაა!" დიასახლისიც დაასაჩუქრებდა მეჭონეებს, ჩაულაგებდა ენდროში შეღებილ წითელ კვერცხებს, ზოგჯერ ტკბილეულს, ფულსაც. მეჭონეებიც კიდევ მიუმღერებდნენ და სხვა დარბაზის ბანზე გადაინაცვლებდნენ...

"მარკოზაშვილის დარბაზი"

ტერმინი დარბაზი XI საუკუნეში ჩნდება და როგორც ვთქვით, აღნიშნავდა მეფის კარზე დიდგვაროვანთაგან და მაღალი რანგის მოხელეთაგან შემდგარ სათათბირო ორგანოს, რომელშიც, ფაქტობრივად, პარლამენტის საწყისებს ხედავენ. თუმცა, XIII საუკუნიდან ქვეყნის განვითარების შეფერხებამ ეს პროცესიც დაასრულა. ამიტომ არ არის შემთხვევითი, რომ დღევანდელი ქართველი საზოგადოების ერთ ნაწილში არის მოსაზრება, საქართველოს პარლამენტს "დარბაზი" ეწოდოს. ისე როგორც, შედარებისთვის: უკრაინაში - რადა, ისრაელში - ქნესეთი, თურქეთში - მეჯლისი, რუსეთში - დუმა და სხვ. დარბაზმა ამ მნიშვნელობით XI საუკუნიდან "ტაძრეული" ჩაანაცვლა და მეტ-ნაკლები ფუნქციებით 1801 წლამდე იარსება, რუსეთის მიერ საქართველოს ანექსიამდე.

გლეხის საცხოვრებლის მნიშვნელობით, დარბაზი XVIII საუკუნეშია დაფიქსირებული და უკავშირდება "მარკოზაშვილის დარბაზის" სახელით ცნობილ შეთქმულებას, თუმცა, სავარაუდოა, რომ ეს სახელი უფრო ადრეც ერქვა. მარკოზაშვილის დარბაზში იგულისხმება 1764 წელს პაატა ბატონიშვილის მეთაურობით ქართლის ბატონიშვილების, თავად-აზნაურ ამილახვრების, ციციშვილებისა და სხვათა შეთქმულება ერეკლე II-ის წინააღმდეგ. შეთქმულების მიზანი იყო ქართლის სამეფო ტახტის ქართლის ბაგრატიონთა შტოსთვის დაბრუნება. შეთქმულთა საიდუმლო შეხვედრა გლეხის ოჯახში, მარკოზაშვილების დარბაზში გაიმართა, როგორც ჩანს, კონსპირაციის გამო. მარკოზაშვილები ქართლში ერთ, ისტორიული ტრადიციების მქონე სოფელში, ხელთუბანში ცხოვრობდნენ და დღესაც ცხოვრობენ. ხელთუბანი გორის სიახლოვეს, ხუთიოდე კილომეტრში მდებარეობს. მარკოზაშვილები (ახლაც საკმაოდ დიდი გვარია) თავად თუმანიშვილების გლეხები იყვნენ. სავარაუდოდ, შეხვედრა ერთ-ერთი მარკოზაშვილის დარბაზში გაიმართა. ეს შეთქმულება სამშვილდელმა გლეხმა დათუნა ფეიქარმა გასცა, ხოლო შეთქმულები ერეკლე II-ის სასამართლომ მკაცრად დასაჯა.

გოდერძიშვილების დარბაზი

კახეთში დარბაზული საცხოვრებელი ძირითადად მდინარე ივრის ხეობაში, გარე კახეთში იყო გავრცელებული. სწორედ აქედან, საგარეჯოს რაიონის სოფელ გიორგიწმინდიდან გადმოიტანეს ღია ცის ქვეშ მუზეუმში გოდერძიშვილების დარბაზი 1973 წელს. ეს დარბაზი ორდედაბოძიანია, რვაწახნაგოვანი პარალელურწყობიანი გვირგვინითა და ორიარუსიანი თარო-კედლით. ხის მასალად მუხაა გამოყენებული. დარბაზის გვირგვინი თოთხმეტსაფეხურიანია და შიდა სივრცეებისკენ მოქცეული წიბოების ქვედა ნაწილები გრეხილის მსგავსი ჩუქურთმებითაა შემკული.

ეს ის უნიკალური შემთხვევაა, როდესაც დარბაზის აგების თარიღი მხედრული ასოებით ამოკვეთილი იყო დედაბოძზეც და სახლის ფასადზე ჩაშენებულ ქვაზეც. ეს უკანასკნელი გვამცნობს: "წელსა ჩყნ სა აღშენდა სახლი კირისა/ შიგა სასხდომნი ლხინისა/ქალნი და კაცნი ტურფანი/ გამქარვებელი ჭირისა/ აღათონ გოდერძოვისა". ამრიგად, წარწერის მიხედვით გოდერძიშვილებს დარბაზის მშენებლობა 1850 წელს დაუწყიათ. ამჟამად, აქ მოწყობილია XIX საუკუნის კახელი გლეხის ოჯახის ყოფა-ცხოვრების ამსახველი ექსპოზიცია, ხოლო ეზოში აგებულია სათონე, სადაც შაბათ-კვირას ამ სოფლიდან მობრძანებული დიასახლისი ეკა სოლოღაშვილი კახურ შოთებსა და დედას პურებს აცხობს და ცხელი პურითა და ივრისპირებზე გაზრდილი ცხვრის ყველით უმასპინძლდება მუზეუმის დამთვალიერებლებს. გიორგიწმინდის ანუ გოდერძიშვილების დარბაზის ორივე დედაბოძი, ბუღაური და თავხე უხვადაა მოჩუქურთმებული კვეთილი ასტრალური გამოსახულებებითა და ამოჩუქურთმებული ფიგურებით.

პირველი დედაბოძის თავხეზე სხივოსან წრეში ჩასმული მბრუნავი მზის გამოსახულება ანუ ბორჯღალია. მის ორივე მხარეს შედარებით მომცრო ბორჯღალები და ვარსკვლავთა გამოსახულებანია. მზის გამოსახულების ქვემოთ გეომეტრიული ორნამენტებით შექმნილი მრავალკუთხედი ორ ნაწოლადაა გაყოფილი. ორ დედაბოძს შორის კერაა გამართული, რომელიც დედაბოძებთან ერთად ოჯახის საკრალურ ადგილს წარმოადგენდა. კერასა და უკანა დედაბოძს შორის გამოყოფილ საპატიო ადგილზე ოჯახის მეთაურის საუფროსო სკამია.

დარბაზი ნაგებია ქვითკირითა და რიყის ქვებით, ტრადიციული ქართული სტილით, "თევზიფხურად". დერეფნის სვეტები, თახჩების ე.წ. საპირეები ქართული აგურითაა გამოყვანილი. შესასვლელის მოპირდაპირე მხარე სანახევროდ მიწაშია შედგმული, სადაც გამართულია თარო-კედელი, თახჩა-ნიშები. პირველ იარუსის დიდი ზომის ნიშები განკუთვნილია ხალმებისთვის (ანუ დერგები), თუჯისა და სპილენძის თანგირა ქვაბებისთვის. ზედა იარუსზე განთავსებულია საოჯახო ჭურჭელი - თიხის, რქის, სპილენძის ნივთები, მოჭიქული და მოუჭიქავი ქილები მაწვნისთვის, მურაბებისა და სხვა ნუგბარისთვის. დარბაზის განიერ ერთ მეტრზე მეტი სიგანის კედლებში გამოყვანილია განჯინები, წალოები, ნიშები საოჯახო ნივთებისთვის, ლოგინისა და საოჯახო ინვენტარისთვის.

დარბაზი ორად, საქალო და სამამაკაცო ნაწილადაა გაყოფილი. საქალებო მხარეს ტახტი გაწყობილია ხალიჩ-ფარდაგებით, ამოქარგული ბალიშ-მუთაქებით, საფეიქრო დანიშნულების ხელსაწყოებით, ჯარათი, საჩეჩელით, სახრელ-თიტისტარით. სამამაკაცო ნაწილში შესაბამისად მამაკაცთათვის განკუთვნილი საოჯახო და სამეურნეო ნივთებია განთავსებული.

აი, ასეთ მყუდრო გარემოში ატარებდა საღამოებს ოჯახი...

სოხთას ერდოიანი სახლის, მესხური დარბაზოვანისა და თრიალეთურ-ჯავახური თაკარებიანი ოდა-დარბაზის შესახებ შემდგომში მოგითხრობთ.

(დასასრული იქნება)

ნოდარ შოშიტაშვილი

ისტორიის დოქტორი, პროფესორი ჟურნალი "ისტორიანი",#103