"უკვე 15 წელია ციხეში ვარ" - რას ჰყვება უვადო პატიმარი
"უკან რომ მოვიხედავ, არ მინდა ჩემი ცხოვრება ცარიელი ფურცელივით იყოს"
უვადო პატიმრობამისჯილი დიმიტრი პეტრიაშვილი 45 წლისაა და თითქმის ცხოვრების ნახევარი ციხეში გაატარა. ორჯერ წარდგა მართლმსაჯულების წინაშე და ორჯერვე მკვლელობის ბრალდებით. პირველ დანაშაულს, რომლის გამოც 7 წელი მოიხადა, აღიარებს და ინანიებს, მეორე ბრალდებას კი უკანონოდ მიიჩნევს და უკვე 15 წელია, მე-8 სასჯელაღსრულებით დაწესებულებაში იმ იმედით ცხოვრობს, რომ ერთ დღესაც გაათავისუფლებენ და"ცხოვრების ცარიელი ფურცლების შევსების შანსი მიეცემა.
- თბილისში დავიბადე და გავიზარდე, ჩავაბარე სახელმწიფო უნივერსიტეტში, თუმცა მისი დამთავრება ვერ მოვასწარი. ორჯერ აღმოვჩნდი განსასჯელის სკამზე. პირველად განზრახ მკვლელობისთვის და სასჯელიც მოვიხადე - 8 წელი, პრეზიდენტმა ერთი წელი მომაკლო და გამოვედი. მეორედაც მკვლელობისთვის გამასამართლეს და უვადო პატიმრობა მომისაჯეს. 46 წლის ვხდები, აპრილში 15 წელი გახდება, რაც ციხეში ვარ.
პირველ მკვლელობას ვაღიარებ. სტუდენტობისას ნაცნობებს ჩხუბი მოგვივიდა, ვიღაცამ დანა ამოიღო, წავართვი და მისივე დანით მოვკალი. საქმე ისე მიდიოდა, მკვლელობის თანამონაწილეობის ბრალდებით ყველა უნდა დაეჭირათ, ამიტომაც სრულად ავიღე თავზე დანაშაული, არ დავუშვი, ჩემი დანაშაულისთვის სხვებიც წასულიყვნენ ციხეში.
მეორე ბრალდებას არ ვაღიარებ, უდანაშაულო ვარ. მკვლელობა ჩემი იარაღით არ მომხდარა, ექსპერტიზა გააყალბეს. ეს ამბავი 2005 წლის აპრილში მოხდა - ვაზისუბანში ჯართის შემგროვებელი პუნქტის მეპატრონე მოკლეს. მკვლელობიდან მეორე დღეს დამაკავეს და მკვლელობის იარაღი "აღმომიჩინეს", ანუ იმდენი ტვინი არ მეყო, ადამიანი მოვკალი და იარაღი თავიდან მომეშორებინა?! 2006 წლის ოქტომბერში მომისაჯეს უვადო პატიმრობა. მოსამართლე ნატო ხუჯაძემ ისე გამომიტანა განაჩენი, თავი მაღლა არ აუწევია, მაგრძნობინა, მინდა გიშველო, მაგრამ სხვა გზა არა მაქვსო.
- იმ ადამიანს იცნობდით? მკვლელობის მოტივად რა დასახელდა? - იმ კაცთან ნაცნობობაც არ მაკავშირებდა. გამოძიება ასე ხსნის - ვითომ მე მივედი, შეურაცხყოფა მივაყენე, იარაღი ამოვიღე, ვესროლე და გამოვბრუნდი. მერე თურმე 2 დღე მკვლელობის იარაღით დავდიოდი. მოწმეც მოიყვანეს, რომელმაც ჩემზე თქვა, თავში იარაღის ტარი ჩამარტყა, გატრიალდა და წავიდაო. არც ერთს არ ვიცნობდი. მეც მქონდა იარაღი, მაგრამ ის გლუვლულიანი იყო, ხელნაკეთი, მკვლელობა კი ე.წ. ნარეზიანი, ქარხნული ტიპის იარაღით მოხდა. ვითხოვდი და სასამართლოზე ექსპერტი არ მოიწვიეს, არც მთავარი მოწმე მოიყვანეს... მეუბნებოდნენ, აღიარე და ვადიან სასჯელს მოგცემთო. არ ვაღიარე ის, რაც არ ჩამიდენია. პრინციპის საკითხი იყო...
რადგან გამამტყუნეს, 108-ე მუხლით უნდა გავესამართლებინე, რომელიც უვადო სასჯელს არ ითვალისწინებს, თუმცა 109-ე მუხლით შემიცვალეს. საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების თანახმად, სასამართლო ვალდებულია გაიზიაროს წინა ნასამართლობა, მაგრამ უფლება არა აქვს სასჯელი დაამძიმოს. მსჯავრდადებულთა დახმარების იურიდიული ცენტრი ახლა სარჩელს ამზადებს სასამართლოსთვის.
კარგად იცით, რა წამებაც გავიარეთ სააკაშვილის რეჟიმის დროს. საკნებში ნიღბიანები გვიცვივდებოდნენ და დაუნდობლად გვირტყამდნენ, სასამართლო პროცესზე წაყვანის დროსაც გვცემდნენ. ბოლოს ამით ისე დავიღალე, სასამართლოზე აღარ მივდიოდი, განაჩენი მაინც წინასწარ ვიცი-მეთქი. მაინც მივყავდი. შედეგად ხერხემალი ისე მძიმედ დამიზიანდა, საშინელი ტკივილი მტანჯავს. გარდა ამისა, მაქვს გაფანტული სკლეროზი, კუჭის წყლული, საყლაპავის ვარიკოზი და თიაქარი, ფეხებზე პოლინეიროპათია, დისკოპათია, ბუასილის მწვავე ფორმა. ოპერაციას ვერ მიკეთებენ, თუ დაგაძინეთ, ვეღარ გაგაღვიძებთო, ეტყობა, ასე უნდა ვიტანჯო.
- გარეთ ვინ გელოდებათ?
- ძმა, მშობლები აღარ არიან. მყავს შვილიც, მაგრამ კონტაქტი არა გვაქვს... ვზივარ მარტო საკანში, ტელევიზორი და სათამაშო კომპიუტერი მაქვს. ტელევიზორს ჩემმა მტერმა უყურა, 24 საათი ნეგატიური ინფორმაცია მოდის. ადრე ბევრს ვკითხულობდი, მაგრამ მხედველობაც გამიფუჭდა.
- იუსტიციის მინისტრმა გვამცნო, რომ მე-8 დაწესებულებაში ბოსტანი გააშენეს.
- კი, არის ბოსტანი, სადაც 7 კაცია დასაქმებული, ეს განტვირთვის საშუალებაა, არ არიან გამოკეტილი კამერაში.
- თავისუფლების გარდა, რაზე ოცნებობთ?
- ციხე ისეთი რაღაცაა, აქ თუ იმედი დაკარგე, ვერ გადარჩები. როგორც ყველასი, ალბათ, ჩემი იმედიც ბოლოს მოკვდება. ვოცნებობ, ამქვეყნად რაღაც დავტოვო. უკან რომ მოვიხედავ, არ მინდა ჩემი ცხოვრება ცარიელი ფურცელივით იყოს.
"დღესდღეობით 90-მდე უვადო პატიმარი გვყავს"
სახალხო დამცველი ნინო ლომჯარია თავის კრიტიკულ ანგარიშში აღნიშნავს, რომ პენიტენციარულ დაწესებულებებში კრიმინალური სუბკულტურა დაბრუნდა. ამ პრობლემისა და უვადო პატიმრების შესახებ მსჯავრდადებულთა დახმარების იურიდიული ცენტრის დირექტორს იურისტ გია გელაძეს ვესაუბრეთ.
- როგორ შეაფასებთ პარლამენტში მინისტრ წულუკიანის გამოსვლას, სადაც ის უვადო პატიმრების საკითხსაც შეეხო?
- პარლამენტის სხდომაზე გამოსვლის ბოლოს თეა წულუკიანს უთქვამს, ბოდიშს ვუხდი დაზარალებულთა მხარეს, მაგრამ უვადოდ ვერ გამოვკეტავთ იმ პატიმრებს, რომელთაც თავისუფლება ეკუთვნითო. უვადოებს მართლაც ეკუთვნით გათავისუფლება, უბრალოდ, როდის, არავინ იცის, ამის ვალდებულება არ არსებობს. თუმცა ადამიანის რეაბილიტაცია-რესოციალიზაციის შემდეგ მისი გათავისუფლება ნებისმიერ მომენტში შეიძლება. კანონმდებლობის დონეზე ყველაფერი გვაქვს, შესრულება ნულია. 2012 წელს ამნისტია არ შეხებია უვადო პატიმრებს და მოხდა კაზუსი კანონმდებლობაში. კანონის მიხედვით, ამნისტია უნდა შეეხოს ყველა მსჯავრდადებულს, მაგრამ უვადო პატიმრებს არ შეეხო, ერთი მეოთხედით მათ ვერ შეუმცირებდნენ სასჯელს, ვინაიდან არა აქვთ სასჯელის განსაზღვრული ვადა. რაკი საკანონმდებლო კაზუსი დადგინდა, კანონმდებლებს და აღმასრულებელ ხელისუფლებას უნდა მიეღოთ ახალი საკანონმდებლო რეგულაცია, რომლითაც კაზუსი გამოსწორდებოდა. უზენაესი სასამართლოს არაერთი განჩინება გვაქვს, სადაც წერია, რომ"უვადო სასჯელი უნდა შემცირდეს 1/4-ით და დარჩეს უვადო. კანონი, რომელიც იცი, რომ ვერ აღსრულდება, არ უნდა მიიღო.
- პრეზიდენტს თუ გამოუყენებია შეწყალების დისკრეციული უფლება უვადოების მიმართ? - ზურაბიშვილს, სააკაშვილისა და მარგველაშვილისგან განსხვავებით, არავინ შეუწყალებია და ვინც შეიწყალა, ამას რა სკანდალიც მოჰყვა, ალბათ, გახსოვთ. ეჭვი მეპარება, მან უვადო პატიმრები, რომელიმე უდანაშაულოც რომ იყოს, შეიწყალოს. შევარდნაძემ კი გამოსცა ისეთი აქტი, რომლითაც 54 სიკვდილმისჯილი შეიწყალა.
კანონმდებლობაში არის სხვა რეგულაცია - როგორც ყველა სხვა კატეგორიის პატიმარს, რომელსაც ვადიანი სასჯელი აქვს მისჯილი, სსკ-ის 72-ე და 73-ე მუხლებში შეიტანეს ცვლილება და დააწესეს, რომ უვადოდ მსჯავრდადებულ პირს შეიძლება სასჯელი შეეცვალოს შინაპატიმრობით ან საზოგადოებისთვის სასარგებლო შრომით, თუ მან მოიხადა 15 წელი, ან გათავისუფლდეს პირობით ვადაზე ადრე, თუ მან მოიხადა 20 წელი. საქართველოში არის რამდენიმე უვადო პატიმარი, რომელთაც 20 წელზე მეტიც აქვთ მოხდილი. მიუხედავად იმისა, რომ მათ დადებითად ახასიათებენ, არ ჩაუდენიათ დისციპლინური დარღვევა, ჩაბმული არიან რესოციალიზაცია-რეაბილიტაციის პროგრამებში, აქვთ აღებული სერტიფიკატები და გასვლის შემთხვევაში შეუძლიათ დასაქმება, არც ერთის მიმართ პირობით ვადაზე ადრე გათავისუფლება ან სასჯელის სხვა სახით შეცვლასთან დაკავშირებული მექანიზმი არ გამოყენებულა.
- ამას რითი ხსნიან? - რომ დაზარალებული მხარე არ გამოთქვამს თანხმობას. სასამართლომ შეიძლება გაითვალისწინოს დაზარალებული მხარის პოზიცია, მაგრამ ის გადამწყვეტი არ უნდა იყოს. მაგალითად, როცა გვაქვს პედოფილიის ფაქტები და დაზარალებული მხარე ითხოვს დამნაშავეების კანონის მაქსიმალური სიმკაცრით დასჯას, მაშინ რატომ არ ითვალისწინებს ამას სასამართლო და რატომ არ უსჯის მათ მაქსიმალურ სასჯელს? როგორ შეიძლება პედოფილი დავსაჯოთ მაქსიმუმ 10 წლით და არ გავითვალისწინოთ დაზარალებულის პოზიცია? როცა წლების განმავლობაში მსჯავრდადებული კარგად იქცევა, ასეთ შემთხვევაშიც კი სასამართლო არ იხრება პატიმრის სასარგებლოდ, ამბობს, დაზარალებულის თანხმობა მომიტანეთო. იცით, ეს როგორი აბსურდია? ძალიან დიდი მორწმუნე უნდა იყოს ადამიანი, რომ მკვლელს ახლობლის მოკვლა აპატიოს.
სასამართლო შეგნებულად მიკერძოებულია, უვადო პატიმრის მიმართ არ უნდათ გამოიყენონ პირობით ვადაზე ადრე გათავისუფლების საკანონმდებლო ნორმა. სახელმწიფო უნდა მივიდეს იმ გადაწყვეტილებამდე, რომ ადამიანმა შეიძლება მძიმე დანაშაული ჩაიდინოს, მაგრამ მას მეორე შანსის უფლება აქვს. დღესდღეობით, 90-მდე უვადო პატიმარი გვყავს და სხვა ქვეყნებისგან განსხვავებით, საქართველოში მათ მიმართ ლიბერალიზმი არ არსებობს.
- სახალხო დამცველმა გვამცნო, ციხეებში კრიმინალური სუბკულტურა დაბრუნდაო. ამაზე რას იტყვით?
- ყველა ხელისუფლებას ჰყავდა "კანონიერი ქურდები", მაყურებლები. საქართველოში ეს სუბკულტურა იმდენად ფესვგადგმულია, ადვილად ვერ ამოძირკვავ, ვერც ძალადობრივი მეთოდებით დაამარცხებ. სააკაშვილს ეგონა, დაჭერითა და წამებით მოსპობდა ქურდებს, მაგრამ ასეთი მიდგომა არ ამართლებს.
- ციხის ადმინისტრაციის გარეშე დაწესებულებებში ამ ინსტიტუტის არსებობა შესაძლებელია?
- ყველაფერი დროსა და მომენტზეა დამოკიდებული - არის მომენტები, როცა არ გინდა რაღაცის შემჩნევა, ხან ამის დაშვება გაწყობს კიდეც და ხელს უწყობ. ქურდული სუბკულტურა სწორედ სასჯელაღსრულების სისტემის სამართავად შეიქმნა, ვინაიდან ციხეებში ყოველთვის იყო პრობლემა, ბუნტი... ეს ინსტიტუტი აწყობს ყველას, ვინც კი მოდის ხელისუფლებაში, და ყველა იყენებს.