დასავლეთმა დაკარგა საქართველო თუ პირიქით?
"ოპოზიციამ ხელისუფლების მოედანზე ბევრი ნაღმის აღმოჩენა უნდა შეძლოს"
"იმ საზოგადოებას, სადაც ჟურნალისტებს დევნიან, როგორც ვიცით, ყველა ეპითეტი შეეფერება, დემოკრატიულის გარდა"
იულია ტიმოშენკო ჯერაც გამარჯვებისთვის ბრძოლის ხასიათზეა, თუმცა დასავლეთის ლიდერებმა იანუკოვიჩს უკვე მიულოცეს პრეზიდენტობა, რაც თავისთავად, არჩევნების შედეგების აღიარებასაც ნიშნავს. იანუკოვიჩს გამარჯვება საქართველოს პრეზიდენტმაც მიულოცა და ისიც აღნიშნა, რომ უკრაინის საპრეზიდენტო არჩევნები დემოკრატიის თვალსაზრისით სამაგალითო იყო. ალბათ, დრო გვიჩვენებს, უკრაინაში დემოკრატიამ გაიმარჯვა თუ რუსეთის გავლენამ.
ე.წ. სამხრეთ ოსეთსა და აფხაზეთში კი უკვე რუსეთის გავლენას რომ ზეიმობენ, ფაქტია. სხვათა შორის, საცნაური უნდა იყოს, რომ როცა რუსეთის სათათბიროს თავმჯდომარე ნოღაიდელს ხვდებოდა, საბჭოს თავმჯდომარე მირონოვი - ბაღაფშს, თანაც სამთავრობო დელეგაციის ხელმძღვანელის რანგში, რომლის ინაუგურაციასაც დაესწრო.
რა თქმა უნდა, ნოღაიდელს აქვს უფლება, სჯეროდეს, რომ ამგვარი ქმედებით საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენას ემსახურება და ამისთვის ორგანიზებულად მისი მოღალატედ შერაცხვა ნეობოლშევიზმს უფრო ჰგავს, ვიდრე ბოლშევიზმთან ბრძოლას. ისე, სიმართლეს რომ გავუსწოროთ თვალი, რუსეთს მართლა გულით უნდა საქართველოს გაერთიანება - ოღონდ საკუთარ ჯიბეში... აი, ნოღაიდელს რა უნდა სინამდვილეში, ამას ალბათ მალე ვნახავთ.
უფრო დაწვრილებით ქართული თუ საერთაშორისო პოლიტიკის პერიპეტიებსა და აქედან გამომდინარე, საზოგადოებრივ განწყობებზე, სოციოლოგიის პროფესორს, ბატონ იაგო კაჭკაჭიშვილს ვესაუბრებით:
- ბაღაფშის ინაუგურაციაზე რუსეთის სამთავრობო დელეგაციას ფედერაციის საბჭოს თავმჯდომარე, მირონოვი უხელმძღვანელებს. ვრცელდება ინფორმაცია რუსეთ-აფხაზეთს შორის პირდაპირი ავიარეისების გახსნაზე. მეორე მხრივ, ცხინვალის დე ფაქტო მმართველებმა ქართული გვარებისა და ტოპონიმების ოსურით შეცვლა დაიწყეს. თუ ჩავთვლით, რომ პირველი ეტაპი ტერიტორიების ოკუპაცია იყო, ხომ არ შეიძლება ეს ქმედებები მეორე, უკვე მენტალური და სოციალური ინტეგრაციის ეტაპად ჩაითვალოს? რამდენად რეალურია ამის განხორციელება?
- რუსეთის მიერ აფხაზეთისა და ე. წ. სამხრეთ ოსეთის არა მხოლოდ პოლიტიკური, არამედ სოციალური, კულტურული და მენტალური "ათვისების" პროცესი თანდათან უფრო გაძლიერდება. სამწუხაროდ, ამ პროცესზე ქართულ მხარეს, დღესდღეობით, არანაირი სერიოზული ზეგავლენის მოხდენა არ შეუძლია. ამ მიმართულებით არც საერთაშორისო სტრუქტურების ზეწოლის ეფექტიანობას უნდა ველოდოთ. ჯერჯერობით სუსტი ბარიერების აგება ამ გზაზე ისევ აფხაზებსა და ოსებს შეუძლიათ (აფხაზებს განსაკუთრებით!).
აფხაზეთში უკვე აქა-იქ გაისმის პროტესტი რუსეთთან სრული ასიმილაციისა და თვითმყოფადობის დაკარგვის საშიშროების გამო. მოსალოდნელია, ეს პროტესტი გაძლიერდეს - აფხაზებს, როგორც ამ მიწა-წყლის ძირძველ ნაციას (ქართველებთან ერთად), უთუოდ შეაწუხებს რუსეთის უპირობო სატელიტად ყოფნის ტვირთი და ამას, ადრე თუ გვიან, აუჯანყდება. აი, სწორედ ამ მომენტში მაინც უნდა დავახვედროთ ქართველებმა აფხაზებს ის პოლიტიკური და კულტურული ფონი, რომელიც მათ ჩვენთან ღირსეული თანაარსებობის გარანტიებს შეუქმნის. ვფიქრობ, დღევანდელი ხელისუფლების პირობებში ასეთი ფონის შექმნის არანაირი პერსპექტივა არ არსებობს. თუმცა, ეს არ ნიშნავს, რომ სხვა ინსტიტუტები (მათ შორის, პოლიტიკური) და ცალკეული ჯგუფები ხელისუფლების შეცვლას უნდა დაელოდონ. საჭიროა აფხაზებთან და ოსებთან მისასვლელი ალტერნატიული გზების ძიება, უნდა გახშირდეს სამოქალაქო აქტიურობა (ვგულისხმობ თუნდაც პოლიტოლოგ პაატა ზაქარეიშვილის ამასწინანდელ ვიზიტს ცხინვალში). ფაქტია, ქართველი საზოგადოება ამ მიმართულებით მნიშვნელოვან რესოციალიზაციას საჭიროებს.
- ნოღაიდელის მიერ "ედინაია როსიასთან" გაფორმებულმა ხელშეკრულებამ საქართველოში აზრთა სხვადასხვაობა გამოიწვია. ნოღაიდელს იუდა უწოდეს და მისი საქციელი დაგმეს; ალასანიამ ლავროვთან შეხვედრისას განაცხადა, რომ აგვისტოს ომის შემდეგ რუსეთ-საქართველოს დაახლოება ოპოზიციისა და კრემლის დონეზე მიუღებელია. შესაბამისად, ურთიერთობის აღდგენა სახელისუფლებო დონეზე უნდა გადაწყდეს... ნოღაიდელი კი იმედოვნებს, რომ მის გზას ბევრი სხვა ოპოზიციონერიც დაადგება. შესაძლებელია თუ არა რუსეთ-საქართველოს ურთიერთობის ამ გზით აღდგენა?
- დავსვათ შეკითხვა: ვინ ელაპარაკება დღეს რუსეთს ნოღაიდელის სახით? - თუ ყველაზე მეტად არა, ერთ-ერთი ყველაზე არარეიტინგული პოლიტიკური ძალა! მოძრაობას "სამართლიანი საქართველოსთვის" უაღრესად დაბალი პოლიტიკური "წონა" აქვს, ხოლო მის ლიდერს ამომრჩეველთა ნდობის თვალსაზრისით, - კატასტროფულად დაბალი რეიტინგი. ამდენად, ნოღაიდელი რუსეთს მხოლოდ პირადი და მის მხარდამჭერთა ძალზე ვიწრო წრის სახელით ელაპარაკება, რაც წარმომადგენლობითი ვერ იქნება. თუ იმასაც დავუმატებთ, რომ ნოღაიდელს პოლიტიკის მართვის არანაირი რეალური ბერკეტები არ გააჩნია, მისი ეს რუსული ვოიაჟები ნულოვანი ეფექტის მქონე ინიციატივად გამოიყურება.
ასეთი ინიციატივების მომსწრე არაერთხელ ვყოფილვართ (ირინა სარიშვილით დაწყებული და ასლან აბაშიძით დამთავრებული). უბრალოდ, მათ არასოდეს ღირსებიათ ასეთი აჟიოტაჟი და გაპიარება. ფაქტია: ხელისუფლებას ნოღაიდელზე "გავლით" სურს მასსა და რუსეთს შორის გამყოფი "რკინის ფარდის" კიდევ უფრო ჩაკეტვა. რუსეთთან ურთიერთობის ყველანაირი მცდელობის დისკრედიტაციისთვის ის შესანიშნავად იყენებს ნოღაიდელის მერუსეთეობას. ხელისუფლების ლოგიკა მარტივია: რუსეთთან თანამშრომლობა შეიძლება გამოუვიდეთ მხოლოდ ისეთ მარგინალურ და მოღალატე პოლიტიკოსებს, როგორიც ნოღაიდელია. ხელისუფლება ცდილობს საკუთარი უღონობა ნოღაიდელზე შეტევით გადაფაროს. არადა, ეს სხვა არაფერია, თუ არა "სირაქლემის" პოზა.
რუსეთის ხელისუფლებასთან მოლაპარაკებათა გარეშე საქართველოსთვის უმწვავესი - ტერიტორიების პრობლემის მოგვარება შეუძლებელი იქნება. მთავარია, ვინ არის ამ მოლაპარაკების აქტორი ქართული მხრიდან. ვერც ნოღაიდელი და ვერც დღევანდელი ხელისუფლება ასეთი აქტორის როლს ვერ შეასრულებს. ასე რომ, არავითარი მოღალატე ნოღაიდელი არ არის. ის, უბრალოდ, ნაკლებად მნიშვნელოვანი ფიგურაა რუსეთთან ურთიერთობის მოგვარების თვალსაზრისით.
- ნოღაიდელს აქვს უფლება, სჯეროდეს, რომ საქართველოს საქმეს ემსახურება. თუმცა ისიც ფაქტია, რომ მისი ვიზიტების შემდეგ გრიზლოვმა განაცხადა, - საქართველოდან ჩამოსულმა პოლიტიკოსებმა აღიარეს, ომი საქართველომ დაიწყოო. თანაც დასძინა, რაც მეტი ქართველი პოლიტიკოსი აღიარებს ამას, მით უკეთესიო. თუკი ასეთი ტენდენცია მართლაც გაგრძელდა, რამდენად შევა ოპოზიციის მსგავსი "აღიარება" საქართველოს ინტერესებში, იმისგან დამოუკიდებლად, სააკაშვილი დიქტატორია თუ დემოკრატი?
- ვერ დამისახელებთ თითქმის ვერც ერთ ოპოზიციურ პოლიტიკურ პარტიას, რომელსაც ხმამაღლა არ უთქვამს, რომ ომის დაწყებაზე საქართველოს ხელისუფლებაა პასუხისმგებელი. ამაში ახალი და სენსაციური არაფერია (ბოლოს და ბოლოს, ეს შავით თეთრზე წერია ტალიავინის კომისიის დასკვნაში). უბრალოდ, ეს ამბავი ოდნავადაც არ ანელებს რუსეთის ხელისუფლების გამაოგნებელ აგრესიას და იმპერიულ ამბიციებს საქართველოსთან დაკავშირებით. ცხადია, რუსეთის ხელისუფლება ყოველთვის ხელზე დაიხვევს სააკაშვილის ხელისუფლების მიმართ გამოთქმულ ნებისმიერ კრიტიკას. და ამიტომ, რა - ამის შიშით საქართველოს საზოგადოებამ დითირამბები უნდა უძღვნას ხელისუფლებას? მთავარი აქ სხვა რამეა.
ვიმეორებ, ადრე თუ გვიან რუსეთის ხელისუფლებასთან მოლაპარაკების მაგიდასთან დასხდომა აუცილებლად მოუწევს ანგარიშგასაწევ პოლიტიკურ ძალებს. ნაკლებად წარმოსადგენია ამ ძალთა შორის მოხვდნენ დღევანდელი ხელისუფლება და იმ "წონის" პოლიტიკური ლიდერები, როგორიც ნოღაიდელია.
- "დასავლეთმა საქართველო დაკარგა?" - ამ სათაურით აქვეყნებს სტატიას დასავლური პრესა (იხ. გვ. 16). თქვენი კომენტარი ამ მოსაზრებასთან დაკავშირებით...
- ფრაზას - "დასავლეთმა საქართველო დაკარგა?" - არა აქვს მტკიცებითი ფორმა, ის შეკითხვის სახითაა დასმული და უკეთეს შემთხვევაში, ეჭვს შეიძლება გამოხატავდეს. შორსა ვარ იმ აზრისაგან, რომ დასავლეთმა საქართველო რუსული აგრესიის წინაშე მარტო დატოვა და თავისი მფარველი კალთა არ გადააფარა. თუმცა, რუსეთის თვითნებობამ რომ აშკარად აჯობა დასავლურ დაბალანსებულ მეგობრობას, ესეც ფაქტია. არც შეიძლებოდა სხვანაირად მომხდარიყო. დასავლეთის ქვეყნებისა და დასავლური სტრუქტურების საქართველოსთან მეგობრობა ვერ იქნებოდა უპირობო. ყველაფერი შეიძლებოდა ყოფილიყო მისაღები, გარდა იმისა, რომ საქართველო ღია კონფლიქტში ჩაერთვებოდა რუსეთთან. ასეთ სიხისტეს, დასავლეთი, ცხადია, მხარს ვერ აუბამდა. თუ იმასაც გავითვალისწინებთ, რომ დემოკრატიის რევოლუციურ ტალღაზე მოსული ხელისუფლება ყველაზე მეტად სწორედ დემოკრატიულ ღირებულებებს დაშორდა, დასავლეთის მოზომილი პარტნიორობა სულაც არ მოჩანს უადგილოდ. ამიტომ, მე ამ სტატიის სათაურს ასე გადავაფორმულირებდი: ""საქართველომ დაკარგა დასავლეთი?"
- როგორ ფიქრობთ, უკრაინაში დემოკრატიამ გაიმარჯვა თუ რუსულმა გავლენამ? თუ ერთი მეორეს არ გამორიცხავს?
- უკრაინაში ჩატარებულმა საპრეზიდენტო არჩევნებმა გვაჩვენა, რომ ამ ქვეყანაში საარჩევნო დემოკრატიის, სულ მცირე, ორი ბურჯი მაინც არის მყარი: ესაა საარჩევნო ადმინისტრაციისა და სასამართლოს მიმართ ნდობა, პირველ რიგში, ამომრჩევლებში და, მნიშვნელოვანწილად, პოლიტიკურ წრეებშიც. უკრაინელებისთვის რომ მასობრივი პროტესტი და ქუჩაში დგომა უცხო ხილი არ არის, ეს კარგად ვიცით. დავაკვირდეთ: უკრაინელ საზოგადოებაში არ დომინირებს განწყობა, რომ საარჩევნო ადმინისტრაციამ არჩევნები გააყალბა, ხოლო იულია ტიმოშენკო აცხადებს, რომ თუ სასამართლო მათ სარჩელს არ დააკმაყოფილებს, თავს დამარცხებულად ცნობს.
ახლა ისიც ვიკითხოთ, რამდენი გვიკლია აქამდე? როდის ვეღირსებით საარჩევნო ადმინისტრაციისა და სასამართლოს მიმართ ნდობის ასეთ ხარისხს? ჩვენ ერთმანეთისაგან უნდა განვასხვავოთ იანუკოვიჩი, როგორც ხელისუფლებისთვის მებრძოლი ოპოზიციონერი და როგორც ქვეყნის პრეზიდენტი. ოპოზიციაში მყოფი იანუკოვიჩი გაცილებით თავისუფალი იყო, მას შეეძლო პრორუსული განწყობები შეუფერხებლად გამოეხატა, მეტიც, თავისი პრორუსულობა ექცია ძალაუფლებისთვის ბრძოლის იარაღად. მან ხომ ამ გზით უკრაინაში მცხოვრები რუსულენოვანი ამომრჩევლების უზარმაზარი არმიის გადმობირება მოახერხა. ცხადია, ის, როგორც ქვეყნის პრეზიდენტი, ვეღარ იქნება ასე გამოკვეთილად ტენდენციური.
მან ანგარიში უნდა გაუწიოს უკრაინული პოლიტიკური, ეკონომიკური და სოციალური ცხოვრების ანტირუსულ და დასავლეთზე ორიენტირებულ მძლავრ ნაკადსაც. მართალია, უკრაინაში არ არსებობს ისეთი ინსტიტუციური მექანიზმი, რომელიც უზრუნველყოფს მთავრობაში ძალაუფლების გაყოფას (როგორც ეს, ვთქვათ, გერმანიაშია), თუმცა, იანუკოვიჩი მაინც იძულებული იქნება, აქტიურად იფიქროს კოალიციური მთავრობის ჩამოყალიბებაზე ოპოზიციასთან თანამშრომლობით. ასე რომ, თვით ასეთი, დასავლეთისთვის არცთუ მომხიბვლელი პრეზიდენტის ხელში უკრაინაში გაცილებით დაბალანსებულ და, ამდენად, დემოკრატიულ პოლიტიკურ რეჟიმს მივიღებთ, ვიდრე საქართველოშია.
- გასული კვირის ბოლოს ქართულმა მედიასაშუალებებმა ექსპერტთა ერთი ნაწილის მოსაზრება გაავრცელა - თუ ოპოზიციამ ასე გააგრძელა, ხელისუფლებას არჩევნების გაყალბება არც დასჭირდებაო... თქვენ როგორ ფიქრობთ?
- ვიზიარებ ამ მოსაზრებას. გაცილებით მეტი აქტიურობაა საჭირო ოპოზიციონერ პოლიტიკოსთა მხრიდან (განსაკუთრებით იმათგან, ვინც ადგილობრივი მმართველობის არჩევნებში მონაწილეობას აპირებს). თუ თვალს გადავავლებთ პოსტსაბჭოთა საქართველოს წინასაარჩევნო სტრატეგიას, ერთი რამ თვალში საცემია: როგორც წესი, ოპოზიცია ორიენტირდებოდა ამომრჩევლის ე.წ. "ნეგატიურ მობილიზაციაზე", ანუ ცდილობდა დაერწმუნებინა, თუ რა ცუდია არსებული ხელისუფლება. მინიმალურად იყო წარმოჩენილი პოზიტიური ალტერნატივები, რომლებსაც ესა თუ ის ოპოზიციური პოლიტიკური ძალა სთავაზობდა საზოგადოებას ხელისუფლებაში მოსვლის შემთხვევაში.
დღეს ყველაზე უფრო მწვავედ დგება სწორედ ასეთი ალტერნატივის შეთავაზების აუცილებლობა. ცხადია, ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ოპოზიცია არ ეცადოს გამოააშკარაოს სახელისუფლებო კანდიდატის მიერ ჩადენილი უკანონობები, არ ეძიოს საამისო კომპრომატები. ჯერჯერობით, მსგავსს ვერაფერს ვხედავთ. გიგი უგულავა თანამიმდევრულად და ბეჯითად ამკვიდრებს თბილისელებზე თავგადაკლული მეურნე მერის იმიჯს და ამ გზაზე მას, ჯერჯერობით, არანაირი დაბრკოლება არ ხვდება. არადა, რამდენი რამაა, სულ მცირე, საქილიკო. თუნდაც ეს კომპიუტერისა და ინგლისურის შემსწავლელი უფასო კურსების უზომოდ გაპიარებული პროექტი ავიღოთ, - რამდენადაც მერია მთელი ხმით გაჰყვირის, რომ ეს კურსები საქართველოს #1 პრობლემის, უმუშევრობის დაძლევის ეფექტიანი ინსტრუმენტია, პოლიტიკურმა ოპოზიციამ ასევე საჯაროდ უნდა იყვიროს და ამტკიცოს, რომ ამ პროექტს ნულოვანი ეფექტი აქვს.
ვის გაუგია ორიოდე თვეში ინგლისურის ისე შესწავლა, რომ იგი სამსახურებრივი საქმიანობისთვის აქტიურად მოიხმარო? და რა - მერია უზრუნველყოფს იმ მოქალაქეთა დაუყოვნებლივ დასაქმებას, ვინც რაღაც ელემენტარული ცოდნა მიიღო კომპიუტერულ პროგრამებსა და ინგლისურში? ცხადია, არა! მაშინ რა ეფექტი აქვს ამ ყველაფერს? აბსოლუტურად არავითარი! ოპოზიციამ ამაზე ხმა უნდა ამოიღოს. თუმცა, ამავე დროს, ალტერნატივაც უნდა შესთავაზოს საზოგადოებას. მაგალითად, დანგრეული პროფესიული განათლების აღდგენა და განვითარება, როდესაც მოქალაქეებს მიეცემა საშუალება კონკრეტულ პროფესიას დაეუფლონ. ზრუნავს ამაზე დღეს ხელისუფლება და, კონკრეტულად, თბილისის მერია? რასაკვირველია - არა, ვინაიდან სრულფასოვან და ხარისხიან განათლებაზე გათვლილი პროექტები გრძელვადიანია, რომლის ეფექტი არ გაიზომება წინასაარჩევნო კამპანიის მოკლე პერიოდით. ოპოზიციამ ხელისუფლების მოედანზე ბევრი ასეთი ნაღმის" აღმოჩენა უნდა შეძლოს.
- ვახტანგ კომახიძემ შვეიცარიას პოლიტიკური თავშესაფარი სთხოვა. მთავარი ლაიტმოტივი აქაც საქართველოს მიერ ცხინვალზე თავდასხმა იყო. სწორედ ამის დამამტკიცებელი მასალა ჰქონდა ჟურნალისტს, მისივე მტკიცებით. მავანთ კომახიძის გულწრფელობა ეჭვქვეშ დააყენეს; საზოგადოების ნაწილი კი კვლავ საქართველოში მედიის გაუსაძლის პირობებზე ალაპარაკდა. თქვენ როგორ შეაფასებდით ამ შემთხვევას?
- აქ მთავარია პრეცედენტი - დამოუკიდებელი ჟურნალისტი საკუთარი უსაფრთხოების დასაცავად იძულებული ხდება უცხო ქვეყანას პოლიტიკური თავშესაფარი სთხოვოს. ამ შემთხვევაში ნაკლებად მნიშვნელოვანია, თუ რამდენად პროფესიონალურ ჟურნალისტურ გამოძიებას აწარმოებდა ვახტანგ კომახიძე; იყო თუ არა ის ტენდენციური, ეფუძნებოდა თუ არა ყოველთვის მისი დასკვნები ფაქტებს და სხვ. საერთოდ, ნორმალურ ქვეყანაში ჟურნალისტს პროფესიონალური საქმიანობის კალაპოტს ისეთი ლეგალური ინსტიტუტები უწესებს, როგორიცაა მედიის თვითრეგულირების მექანიზმი და სასამართლო. თვითრეგულირების მექანიზმი უზრუნველყოფს ჟურნალისტის სოციალური პროფილის ჩამოყალიბებას, მის საზოგადოებრივ პრესტიჟს და ნდობას.
ამ მექანიზმს შეუძლია ჟურნალისტი მარგინალადაც აქციოს პროფესიული ეთიკის სტანდარტებიდან გამომდინარე. რაც შეეხება სასამართლოს, ის სახელმწიფო ძალაუფლების მატარებელი ინსტიტუტია, რომელსაც შეუძლია ჟურნალისტი არა მხოლოდ მორალურად დაამუნათოს, არამედ, კონკრეტული სასჯელი დაუწესოს, თვით თავისუფლების აღკვეთის ჩათვლით. ვახტანგ კომახიძე არც ჟურნალისტების ერთობას (თემს), ვთქვათ, მედიასაბჭოს გაუკიცხავს საჯაროდ ჟურნალისტური საქმიანობისათვის და მისთვის არც სასამართლოს გამოუტანია სასჯელი რაიმე სახის კანონდარღვევისთვის. ეს ნიშნავს, რომ კომახიძე მოექცა არალეგალური რეპრესიის ქვეშ, რაც სხვა არაფერია, თუ არა დევნა. ხოლო იმ საზოგადოებას, სადაც ჟურნალისტებს დევნიან, როგორც ვიცით, ყველა ეპითეტი შეეფერება, "დემოკრატიულის" გარდა.