"დიახ, ისევ ადეიშვილი წარადგენს საქართველოს ევროპის სასამართლოში..."
"ქართული ეკლესიის რღვევა ქართული სახელმწიფოს რღვევას ნიშნავს"
დასასრული არ უჩანს "რუსთავი 2"-ის საქმეს. 2 მარტს საქართველოს უზენაესმა სასამართლომ ტელეკომპანია ქიბარ ხალვაშის საკუთრებად გამოაცხადა. ეს ვერდიქტი მეორე დღესვე სტრასბურგში გასაჩივრდა, სადაც მყისიერად მიღებული გადაწყვეტილებით უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილების აღსრულება 8 მარტამდე შეჩერდა, თუმცა ექსპერტთა ნაწილი არ გამორიცხავს, რომ საქმის განხილვასა და საბოლოო გადაწყვეტილებამდე აღსრულების შეჩერება ძალაში დარჩეს. ევროპის ადამიანის უფლებათა დაცვის სასამართლოში წარდგენილი სარჩელის მიხედვით, ტელეკომპანიის მოპასუხე საქართველოს მთავრობაა. გვესაუბრება ექსპერტი მამუკა არეშიძე:
- პირველ რიგში, ყველას გილოცავთ, რომ დასრულდა საქართველოს მოქალაქეებისთვის ევროკავშირში უვიზო რეჟიმის შემოღების პროცედურა... რაც შეეხება "რუსთავი 2"-ის საქმეს, დასაწყისშივე უნდა ითქვას, რომ ეს პროცესი მთლიანად პოლიტიზებულია და ამას უკვე აღარაფერი ეშველება. ეჭვი მეპარება, სტრასბურგის სასამართლოს ასეთი მყისიერი რეაქცია მოეხდინა, რომ არ ემუშავათ იმ ევროპულ პოლიტიკურ ჯგუფებს, რომლებიც "ნაციონალურ მოძრაობას" უჭერენ მხარს.
ბოლო დროს განსაკუთრებით ბევრი იმუშავეს მათმა მეგობრებმა "ევროპის სახალხო პარტიიდან", რათა დაერწმუნებინათ ევროსტრუქტურები თუ ცალკეული პოლიტიკოსები, რომ ეს ქონებრივი დავა კი არა, თავისუფალი სიტყვის შევიწროება იყო. შეკითხვა, როგორ ვაფასებ ამ დავას, არაერთხელ დაუსვამთ ჩემთვისაც ევროპელ ექსპერტებსა თუ ჟურნალისტებს. რამდენიმე დღის წინ უნგრელ ექსპერტებთან მქონდა შეხვედრა, ისინი ისე ღრმად იყვნენ ამ საკითხში ჩახედული, ნათელი გახდა, რა ინფორმაციული შტურმის ქვეშ იყვნენ "ნაციონალური მოძრაობისა" და მისი კეთილმოსურნეებისგან. სტრასბურგში მიღებული გადაწყვეტილება, ძირითადად, ამით აიხსნება. ნუ დაგავიწყდებათ, რომ დღემდე ევროსასამართლოში მუშაობს ადეიშვილის ყოფილი მოადგილე ნონა წოწორია...
- თუ რატომ მუშაობს, ამ საკითხს მოგვიანებით დავუბრუნდეთ, მანამდე კი საინტერესოა, კითხვაზე: ეს სასამართლო გარჩევა "რუსთავი 2"-სა და ქიბარ ხალვაშს შორის ქონებრივი დავაა თუ პოლიტიკური გავლენით მედიის შეზღუდვა, ერთმნიშვნელოვანი პასუხი გაქვთ?
- თუ იურიდიული თვალსაზრისით განვიხილავთ, ქონებრივი დავაა, მაგრამ სამართლებრივი მხარე ერთია, თუმცა არსებობს კიდევ მორალური მხარე. თუ ამ თვალსაზრისით განვიხილავთ, ქიბარ ხალვაშმა თავის დროზე ეს ქონება უკანონოდ მიიღო, აქედან გამომდინარე, ერთმანეთს ედავებიან პირები, რომელთა ლეგიტიმური მფლობელობა საეჭვოა.
- ექსპერტმა გია ხუხაშვილმა "ინტერპრესნიუსთან" საუბრისას განაცხადა, რომ წინა ხელისუფლების დროს "კოლექტიური სააკაშვილი" მართავდა "რუსთავი 2"-ს და სწორედ ამ "კოლექტიური სააკაშვილის" ნაწილი იყო ქიბარ ხალვაში, რომელიც მხოლოდ და მხოლოდ ნომინალური მფლობელი იყო... აქედან გამომდინარე, სტრასბურგის სასამართლოს ხომ არ ჰქონდა რეალური საფუძველი ამგვარი გადაწყვეტილების მისაღებად...
- ვერ დაგეთანხმებით, ვიმეორებ, "ნაციონალური მოძრაობის" მეცადინეობით შექმნილი ფონის შედეგად მიიღო სტრასბურგის მოსამართლემ გადაწყვეტილება და არა კონკრეტული სამართლებრივი დოკუმენტაციის გამო.
- უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილებას დავუბრუნდეთ. ჩვენში ბევრს მიაჩნია, რომ ეს პოლიტიკური გავლენით მიღებული გადაწყვეტილებაა...
- გაიხსენეთ "ნაციონალური მოძრაობის" მართვის პერიოდი, როდესაც მუდმივად იცვლებოდნენ ტელევიზიის მეპატრონეები. საბოლოო ჯამში ამ სფეროში ისეთი ბაკქანალია გამეფდა, ისეთი მემკვიდრეობა დახვდა დღევანდელ ხელისუფლებას, რომ ამის დალაგება ურთულეს პროცესად იქცა. თუმცა ცხადია ისიც, რომ დღევანდელმა ხელისუფლებამაც ვერ გაუძლო ცდუნებას და წინამორბედივით ძველი გზით სცადა ზოგიერთი საკითხის გადაწყვეტა.
ვიმეორებ, ისეთი ქაოსია ქაღალდზე არსებულ და რეალურ მეპატრონეებს შორის, ძნელია, გაიგო, სად გადის ზღვარი ხელისუფლების სურვილს, გააკონტროლოს მედიის ნაწილი და იურიდიულ მხარეს შორის. სწორედ ამგვარ საკითხებში შედის "რუსთავი 2"-ის თემაც.
- თუმცა ამ პროცესებს სხვაგვარად აღიქვამენ ჩვენი დასავლელი პარტნიორები. გავიხსენოთ, თუ გნებავთ, "რუსთავი 2"-თან დაკავშირებით აშშ-ის საელჩოს მყისიერი განცხადება. ჩვენ საკმაოდ რთულ ეტაპს გავდივართ ევროინტეგრაციის გზაზე, ველით ვიზალიბერალიზაციას რამდენიმე დღეში. აქედან გამომდინარე, ალბათ, მეტი სიფრთხილეა საჭირო და თუ ვინმე მართლაც ცდილობს მედიის გაკონტროლებას, კარგი იქნებოდა, გაიხსენოს, რომ ეს ქვეყანას, შესაძლოა, ძალიან ძვირად დაუჯდეს.
- გეთანხმებით, რომ მედიასთან დაკავშირებულ საკითხებს განსაკუთრებულად სენსიტიურად აღიქვამენ დასავლეთში, მაგრამ ერთი რამ უნდა ვთქვა: რატომღაც წარმოგვიდგენია, რომ დედამიწის ჭიპი ვართ და ყველა პროცესი, რაც ჩვენში მიმდინარეობს, აუცილებლად უნდა იქცეს მსოფლიო პოლიტიკური ელიტის განხილვის თემად. რა თქმა უნდა, ასე არ არის. ძალიან ბევრი, გაცილებით მნიშვნელოვანი ამბავი ხდება მსოფლიოში, მათ შორის საქართველოსთან კავშირშიც. მაგალითად, ისეთი, როგორიც არის შავი ზღვის აუზში ნატოს საზღვაო ძალების განლაგება, მათ შორის, ფოთის აკვატორიაში. შესაბამისად "რუსთავი 2"-ის გამო ასეთი ამბავი ნამდვილად არ ატყდებოდა, რომ არა "ნაციონალური მოძრაობის" ძალიან კარგი მუშაობა დასავლეთში, სადაც კარგ კონტაქტებს დღემდე ინარჩუნებენ და ასე ახერხებენ, რომ "ნაციონალური მოძრაობა" და მასთან აფილირებული სტრუქტურები მუდმივად იყვნენ ყურადღების ცენტრში. ასეთი სტრუქტურაა "რუსთავი 2"-იც. ის პარტიული ტელევიზიაა. სააკაშვილმა ყველაფერი გააკეთა იმისთვის, რომ ტელევიზია, რომელიც დაკომპლექტებულია კომპეტენტური ჟურნალისტებით, პარტიულ ორგანოდ გადაექცია.
- აუცილებლად უნდა აღვნიშნოთ, რომ ნებისმიერ პარტიულ ტელევიზიასაც აქვს არსებობის უფლება.
- რა თქმა უნდა, თუმცა აღარ უნდა ჰქონდეს პრეტენზია, რომ თავისუფალი სიტყვის გარანტი და დამოუკიდებელია.
როცა ნიკა გვარამია სიტყვის თავისუფლებაზე ლაპარაკობს, ბრაზი გერევა ადამიანს, რადგან გახსენდება, სად იყო "იმედის" დარბევისას და საერთოდ, რა ხდებოდა "ნაციონალური მოძრაობის" მმართველობისას. თუმცა, რა თქმა უნდა, ეს ყველაფერი უნდა დასრულდეს და იგივე აღარ უნდა გაიმეორონ სხვა ხელისუფლებებმა. მოჰბეზრდა ხალხს ეს გაუთავებელი დაპირისპირებები, ქაოსის შიში, მიტინგები... თან ისეთი სოციალური ფონია შექმნილი, რომ ბევრს არც აინტერესებს, რა ხდება.
სხვათა შორის, ნიკა გვარამიას ბიოგრაფიისა და "რუსთავი 2"-ის ისტორიის გამოა, რომ არსად ჩანს ჟურნალისტური თანადგომა...
ყველაფერს რომ თავი დავანებოთ, ძალიან საწყენია, როდესაც გამოდის გვარამია და გაუთავებლად გაიძახის, თავისუფალი სიტყვის ერთადერთი ორგანო "რუსთავი 2"-იაო, თან იმ დროს, როდესაც ეს პარტიული ტელევიზიაა. ეს განცხადებები ორიენტირებულია მხოლოდ მხარდამჭერებსა და დასავლეთზე, მთელ დანარჩენ მედიას კი შეურაცხყოფას აყენებს. შესაძლოა, ბევრს აქვს მართლაც განცდა, რომ შეიზღუდება კრიტიკული აზრი, მაგრამ პროტესტი უჩნდებათ "რუსთავი 2"-ის გუშინდელი საქმიანობის გამო და მათ აქციებზე არ მიდიან. აქვე ვიტყვი ბარემ, რომ მთავრობისთვის აუცილებელია კრიტიკა, აუცილებელია ასეთი ტიპის ტელევიზიების არსებობა, რადგან ამ ხელისუფლებას რომ ვუყურებ, კრიტიკისა და მუდმივი შეძახილის გარეშე შეიძლება ისეთ ვითარებაში ჩააგდოს ქვეყანა, მტერს და ავს.
- აღნიშნეთ, რამდენად კარგად მუშაობს "ნაციონალური მოძრაობა" ქვეყნის გარეთ და რას აკეთებს ამ დროს ხელისუფლება?
- არ ვიცი, ამაზე პასუხი არა მაქვს. "ქართულმა ოცნებამ" თავიდანვე უარი თქვა ლობისტურ კომპანიებთან თანამშრომლობასა და დასავლეთში შესაბამისი სტრუქტურების შექმნაზე. ბოლო დროს უფრო შეიმჩნევა მოძრაობები ამ მიმართულებით ვითარების შესაცვლელად, თუმცა დაგვიანებულია. შესაბამისად, დასავლეთში შექმნილი განწყობების გარღვევა ძალიან ჭირს... თან არ დაგავიწყდეთ,
"ნაციონალური მოძრაობა" უცხოეთში მხოლოდ ხათრით და ძმაკაცობით არ მუშაობდა, ძალიან დიდ თანხებს ხარჯავდა, მათ შორის ძალიან ცნობილი პოლიტიკოსების გულის მოსაგებად.
- ნიკა გვარამიამ უკვე დააანონსა აქციები. მისი თქმით, განსაკუთრებით 8 მარტამდე უნდა აგორდეს საპროტესტო ტალღა. ექსპერტთა ნაწილი ვარაუდობს, რომ "ნაციონალური მოძრაობა" აუცილებლად ისარგებლებს ამით და შეეცდება რევოლუციური სცენარის დაგეგმვას. არსებობს მოსაზრება, რომ ვითარების გასამწვავებლად, შესაძლოა, უახლოეს მომავალში პროვოკაციები უშუალოდ "რუსთავი 2"-ის თანამშრომლების წინააღმდეგაც ვიხილოთ.
- თუ "რუსთავი 2"-ის აქციებზე პროვოკაციები მართლაც მოხდა, დარწმუნებული ვარ, თვითონვე მოუწყობენ საკუთარ თავს ნიკა გვარამიას ტიპის პირების დავალებით. გვარამია და "რუსთავი 2" ცდილობენ, ახალი "ვარდების რევოლუცია" ააგორონ. მეეჭვება, ამ დაანონსებულ აქციებს დიდი მასშტაბი ჰქონდეს. მნიშვნელოვან პროცესებს არ ველი. ის პოლიტიკური ფიგურები, რომლებიც დღეს "რუსთავი 2"-ის დასაცავად გამოდიან, საზოგადოების დიდი ნაწილისთვის მიუღებელია. ძალიან დიდი შეცდომა იყო, "რუსთავი 2"-ის ეზოში რომ მოაწყო "ნაციონალურმა მოძრაობამ" პოლიტსაბჭო. ამით ტელევიზია დააზარალა, რადგან უფრო ნათლად გამოჩნდა, რომ ეს სწორედ მათი ტელევიზიაა. შეიძლება საზოგადოებას არც "ქართული ოცნება" ეხატება გულზე, მაგრამ "ნაციონალური მოძრაობისა" თუ მისი განაყოფების სრული მიუღებლობა აქვს. დარწმუნებული ვარ, "ნაციონალური მოძრაობის" აქტივისა და ტელევიზიის მცირეოდენი ქომაგების გარდა, პარტიული ტელევიზიის დასაცავად ხალხი არ მივა.
- როგორც ცნობილია, სტრასბურგში 8 მარტამდე კოლეგიურად უნდა გადაწყდეს, "რუსთავი 2"-ის საქმეს რა მსვლელობა მიეცემა. როგორ ფიქრობთ, მოახერხებს ხელისუფლება, დაასაბუთოს, რომ ეს ქონებრივი დავაა და არა პოლიტიკური პროცესი?
- თუ მთავრობაა, უნდა მოახერხოს. ქონებრივი დავის ნიშნები სამართლებრივი თვალსაზრისით სრულიად ნათელია. ნომინალური მმართველი იყო თუ არა ქიბარ ხალვაში, რეალობა ასეთია - მას ჯერ აყიდვინეს და შემდეგ წაართვეს ტელევიზია.
- როგორც კი სტრასბურგის სასამართლოს გადაწყვეტილება გავრცელდა, "ქართული ოცნების" არაერთმა წარმომადგენელმა გაიხსენა, რომ ევროპის სასამართლოში უფლებამოსილებას კვლავაც ნონა წოწორია ასრულებს. არადა, ეს სწორედ ხელისუფლების ბრალია, რომლის წარდგენილი კანდიდატურებიც სტრასბურგში დაიწუნეს.
- ზუსტად ასეთი მოუხეშავი, გაუთვლელი და მოუფიქრებელი ნაბიჯების გამოა, რომ ხელისუფლების იმიჯი მუდმივად ირყევა ჩვენში თუ ქვეყნის გარეთ... ცხადად ჩანს, რომ სამთავრობო სტრუქტურებში პროფესიონალების დიდი დეფიციტია. სხვა ტიპის ბრძოლაა საჭირო იმ საერთაშორისო სტრუქტურებში, რომლებზეც ახლა ვსაუბრობთ. წოწორია ახსენეთ და, ჩათვალეთ, რომ სადაც წოწორიაა, იქ ადეიშვილიცაა... დიახ, ისევ ადეიშვილი წარადგენს საქართველოს ევროპის სასამართლოში. როცა წოწორიას შეცვლის შანსს არ გამოიყენებ დროულად, ეს მხოლოდ ხელისუფლების შეცდომებზე მეტყველებს.
- ე. წ. ციანიდის საქმისა და ქართული ეკლესიის გარშემო სკანდალი არ ცხრება. ყველა სინოდის სხდომის მოლოდინშია. როგორ შეაფასებთ შექმნილ ვითარებას? შეძლებს კი სინოდი მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილებების მიღებას და ვითარების დალაგებას?
- ჩემი ღრმა რწმენით, ეს კომპლექსური პროცესია, რომელშიც ჩართული არიან: გარე ძალებიც - როგორც რუსეთი, ასევე დასავლეთი; ქვეყნის შიგნით არსებული პოლიტიკური ძალებიც და ეკლესიაში მყოფი პირებიც. ეკლესიაში ეს პროცესი დღეს არ დაწყებულა.
ყველა ხელისუფლება ცდილობდა, ეკლესია ან გაეკონტროლებინა, ან ძალიან დაეახლოებინა, რადგან ამ ინსტიტუტს ყოველთვის დიდი გავლენა ჰქონდა საზოგადოებაში. საბჭოთა პერიოდში, მიუხედავად იმისა, რომ კა-გე-ბე ცდილობდა, გაევსო ეკლესია თავისი წარმომადგენლებით, მაინც ყოველთვის ხერხდებოდა ისეთი ადამიანის ეკლესიის სათავეში მოსვლა, რომელიც შექმნილ ვითარებაში დამოუკიდებლობის შენარჩუნებას მაქსიმალურად ახერხებდა.
სააკაშვილის ხელისუფლებაში მოსვლისთანავე გადაწყდა, რომ კონტროლი ეკლესიაზე ტოტალური ყოფილიყო, რადგან კარგად ხედავდნენ, რაოდენ რეიტინგული ინსტიტუტია, თან კონტროლის დამყარება ძალისმიერი გზებით გადაწყვიტეს. რაც მოხდა გლდანის ეკლესიის დარბევისას, ეს არ იყო მხოლოდ ბასილ მკალავიშვილის წინააღმდეგ დაგეგმილი აქცია, ეს იყო მთელი ეკლესიის დაშინების მცდელობა. თავიდანვე ძალის დემონსტრირებით შეეცადნენ ეკლესიაზე გავლენის მოპოვებას. ხან შანტაჟითა და ზეწოლით, ხანაც მოსყიდვით ცდილობდნენ ეკლესიაში რაც შეიძლება ღრმად შესვლას. თუმცა პატრიარქმა და მისმა გუნდმა მნიშვნელოვანწილად გაანეიტრალეს ეს მცდელობები. თუმცა ამას უშედეგოდ არ ჩაუვლია და "ნაციონალებმა" შეძლეს, ეკლესიის წიაღში ჩამოეყალიბებინათ გარკვეული ჯგუფები, რომლებზეც შეეძლოთ ზემოქმედება ფინანსური თუ სხვა საშუალებებით. ამ კომპლექსურმა პრობლემებმა ერთად იჩინა დღეს თავი. დარწმუნებული ვარ, დღევანდელი ხელისუფლების ზოგიერთი წარმომადგენელიც იყო ამ ამბავში ჩართული.
ქართული ეკლესიის დასუსტება რუსული ეკლესიის ინტერესში რომ არის, ეს ფაქტია; იგივე ინტერესი ზოგიერთ დასავლურ სტრუქტურასაც აქვს და ესეც ცხადად ჩანს... შესაბამისად, ვერაფერს გამოვრიცხავთ.
უბედურებაა, რაც მოხდა, მაგრამ ახლა აუცილებელია მომხდარიდან პოზიტიური დასკვნები იქნეს გამოტანილი და ვინც წასასვლელია ეკლესიიდან, წავიდეს! ეს თუ არ მოხდა, შეიძლება უფრო დიდი უბედურების წინაშე დავდგეთ, იმ უბედურების, რომელიც დაუდგა საბერძნეთის ეკლესიას, რომელიც 4 ნაწილად არის გაყოფილი, არ ჰყავს პატრიარქი და ოთხივე ნაწილი ერთმანეთთან იბრძვის. ამ ცოტა ხნის წინათ კულუარებში ერთ-ერთი ადამიანისგან, რომელიც ეკრანებზე ხშირად ჩანს, მოვისმინე ასეთი რამ: რა მოხდა თუ გაიყო ეკლესია, ადრეულ შუა საუკუნეებში საქართველოში ორი საპატრიარქო იყო, ერთი პატრიარქი მცხეთაში, მეორე კი ბიჭვინთაში იჯდაო... ეს იქნება კატასტროფა არა მხოლოდ ეკლესიისთვის, არამედ ქართული სახელმწიფოებრიობისთვის.
- როდესაც მეუფე პეტრემ განაცხადა, რომ ილია II ბოლო პატრიარქი იქნება, თქვენი აზრით, ამგვარი გაყოფის საფრთხეზე ლაპარაკობდა?
- ვფიქრობ, ამას გულისხმობდა. სხვადასხვა წყარო ამტკიცებს, ამის თქმა არ უნდოდა, მეუფე ძალიან დაღლილი იყო და ფრაზა ვერ დაალაგაო... ვერაფერს გეტყვით დარწმუნებით, მაგრამ მისი ფრაზა ძალიან საგულისხმო გზავნილს შეიცავს. ძალიან მნიშვნელოვანი მომენტი დაუდგა ქართულ ეკლესიასაც და ქვეყანასაც, ქართული ეკლესიის რღვევა ქართული სახელმწიფოს რღვევას ნიშნავს. ძალიან რთული და მძიმე პროცესია, ამიტომ სინოდმა დიდი კეთილგონიერება უნდა გამოიჩინოს და ძალიან მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილებები მიიღოს, ისეთიც კი, რომელიც, შესაძლოა, მტკივნეული იყო ეკლესიისთვის.
- დაბოლოს, სომხეთის პრემიერ-მინისტრმა საქართველოში ვიზიტის შემდეგ განაცხადა, რომ საქართველოს ხელისუფლებასთან რუსეთთან დამაკავშირებელი ლარსის ალტერნატიული გზა განიხილა. ჩვენში ამან დიდი გაუგებრობა წარმოშვა. გამოითქვა ვარაუდი, რომ საქმე აფხაზეთის რკინიგზის აღდგენას შეეხებოდა, თუმცა მოგვიანებით სომხეთის პრემიერმა დააზუსტა, რომ ალტერნატიული გზა ამას არ ითვალისწინებს.
- ეს თემაა "რუსთავი 2"-მა გაააქტიურა. რაც ყველაზე მეტად მაღიზიანებს ამ ტელევიზიის, ის არის, რომ საზოგადოებაზე ზემოქმედების მოსახდენად სრულიად უსაფუძვლოდ და უარგუმენტოდ იცის ტყუილებით შეფუთული ვითომ სიმართლის ლაპარაკი. ახლაც 2-3 დღე ამბობდნენ, რომ თითქოს ხელისუფლება სომხეთს აფხაზეთის რკინიგზის აღდგენაზე მოელაპარაკა.
ეს ტყუილია. კარგად იციან ერევანში, რომ ტვირთების გადატანა აფხაზეთის თუ ცხინვალის გავლით მკვდრადშობილი იდეებია და არც ავარეთ-კახეთის გზა განიხილება. ლაპარაკი იყო სულ სხვა რამეზე: 6 წლის წინ შეწყდა ნოვოროსიისკის საბორნე გზით სომხეთისკენ ტვირთების გადაზიდვა, რადგან საქართველოში დაწესებული ტარიფები მაღალი იყო, მოლაპარაკება სწორედ ამ ტარიფების დაწევაზე მიმდინარეობდა, რაც ქართულმა მხარემ უკვე გააიაფა და როგორც ვიცი, პირველი ტვირთებიც ჩავიდა ერევანში. სპეკულაციები ამ თემაზე სრულიად უადგილოა.
ნათია დოლიძე