"არც ფარცხალაძეს ვენდობი და არც თორდიას, მაგრამ..."
"არაფორმალური გავლენები" შესაძლოა, ხელისუფლებისთვის დიდ თავსატეხად იქცეს"
"ის, რომ ნატოს საპარლამენტო ასამბლეა ტარდება საქართველოში, ნიშნავს, რომ საქართველო რეალურად წარმოადგენს ატლანტიკური სივრცის ინტერესის ობიექტს"
გასულ კვირას საქართველომ დამოუკიდებლობის 26 წლისთავი იზეიმა. 26 წელი ისტორიისთვის მცირე მონაკვეთია, თუმცა იმდენად მნიშვნელოვანი მოვლენებით იყო დატვირთული, დღესვე ცხადია, რომ ქვეყნის ისტორიაში მნიშვნელოვან ადგილს დაიკავებს. ბუნებრივია, ბევრი რამ გვაქვს გასაანალიზებელი და გასარკვევი. რამდენად სწორად ვითარდება ქვეყანა და შესაძლებელი იყო თუ არა ამ პროცესის დაჩქარება? შეიძლებოდა კი იმ შეცდომების თავიდან აცილება, რამაც არაერთი ქარტეხილი დაგვატეხა თავს? - გვესაუბრება ექსპერტი ვალერიან გორგილაძე:
- ეს იმდენად ვრცელი თემაა, ერთი ინტერვიუ ნამდვილად არ ეყოფა. მოკლედ კი იმის თქმა შეიძლება, რომ რაც ჩვენი დამოუკიდებლობის განმავლობაში ხდებოდა, შეცდომების ჩათვლით, დიდწილად ლოგიკური გახლდათ და სხვადასხვა ფაქტორით იყო განპირობებული. ამ ფაქტორების ერთობლიობას ქმნიდა ჩვენი ერის ისტორიული გამოცდილება, ტრავმები, კომპლექსები და ა.შ. ამდენად თეორიულად, ალბათ, შეიძლებოდა უკეთესად, მეტიც, იდეალურად წარმართულიყო ყველაფერი, მაგრამ, პრაქტიკულად, ვფიქრობ, სწორედ ამგვარი გზის გავლა იყო ყველაზე რეალური, თავისი შეცდომებით, კატასტროფებით, წარმატებებით და ა.შ.
ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი პრობლემა ის არის, რომ ამდენი წლის მერეც პოლიტიკური ელიტა ვერა და ვერ ჩამოყალიბდა. მმართველი კლასი მიდის, ხდება მისი ჩანაცვლება ახალი პოლიტიკური ძალით და ამას მოსდევს მთელი ბიუროკრატიული აპარატის როტაციაც. ამ თვალსაზრისით მემკვიდრეობითი ბიუროკრატიაც არა გვაქვს, რაც ძალიან მნიშვნელოვანია. ამ მიმართულებით ბოლო ოთხი წლის განმავლობაში არის ძვრები. "ქართულ ოცნებას", როგორც ჩანს, გააზრებული ჰქონდა, რომ სტაბილური ბიუროკრატიის გარეშე ქვეყნის წარმატებული ფუნქციონირება წარმოუდგენელია, მით უფრო, პოლიტიკური ელიტა, რომელიც ხელისუფლებაში 2012 წელს მოვიდა, სრულიად გამოუცდელი გახლდათ და ამ მიზეზით დაშვებულ შეცდომებს ყველა კარგად ვხედავდით.
ჩემი აზრით, ბოლო ოთხი წლის მონაპოვარია, რომ ქვეყანაში მშვიდობიანი და უსაფრთხო გარემოს შენარჩუნება ხერხდება და დემოკრატიის თვალსაზრისით ვითარება შედარებით უკეთესია. ასევე ბევრად ლიბერალურია ის ეკონომიკური წესრიგი, რაც ბოლო წლებში დამყარდა.
ის, რომ კვლავ შორს ვართ ევროპული ქვეყნებისთვის დამახასიათებელი კლასიკური სამოქალაქო საზოგადოებისგან, ცხადია, თუმცა ამ მიმართულებითაც შეიმჩნევა წინსვლა. სხვადასხვა არაპოლიტიკური ჯგუფი ახერხებს საზოგადოებრივი პროტესტის აკუმულირებას და გამოხატავს თავის პოზიციას არა მხოლოდ პოლიტიკურ თემებზე, არამედ საზოგადოებისთვის უმნიშვნელოვანეს სოციალურ საკითხებზე. ვფიქრობ, დღეს საზოგადოებრივი აქტივობა მნიშვნელოვნადაა გაზრდილი.
- ნიჰილისტურად განწყობილი მოქალაქეების არცთუ მცირე ჯგუფი ხშირად ასე სვამს ხოლმე საკითხს, არის კი საქართველო რეალურად დამოუკიდებელი? ძირითადად, გულისხმობენ უცხო ქვეყნების ინტერესებს, რომელთა გათვალისწინებაც უწევს საქართველოს... რამდენად მართებულია საკითხის ასე დასმა?
- თანამედროვე სამყაროში აბსოლუტურად სუვერენული ქვეყანა აღარ არსებობს, ზოგჯერ ამერიკის შეერთებული შტატებიც კი დამოკიდებულია, მაგალითად, ისეთ ქვეყანაზე, როგორიც ჩინეთია, ასევე საუდის არაბეთზე და ა.შ. დღეს 100%-იანი სუვერენიტეტი სისულელედ ჩანს და არც კი ვიცი, არის კი საჭირო საერთოდ? ვინაიდან, რაც მეტად იქნებიან სახელმწიფოები ერთმანეთზე დამოკიდებული, მით შემცირდება კონფლიქტების შესაძლებლობა.
თუმცა, თუ ობიექტურად გავაანალიზებთ ამ საკითხს, ვნახავთ, რომ საქართველო საკმაოდ შეზღუდულია. ამის მიზეზი უპირველესად ტერიტორიული მთლიანობის პრობლემებია. ტერიტორიის ოკუპაცია ნებისმიერი ქვეყნისთვის სწორედ სუვერენიტეტის შეზღუდვაა.
გარდა ამისა, დღემდე, თურქეთის გარდა, არც ერთ მეზობელთან არა გვაქვს სახელმწიფო საზღვარი ბოლომდე დადგენილი. ამას ემატება განსაზღვრულ ტერიტორიებზე კომპაქტურად დასახლებული სომეხი და აზერბაიჯანელი მოსახლეობა, რაც, ერთი მხრივ, სიმდიდრეა, აქტივი, მით უფრო იმის გათვალისწინებით, რომ სომხეთისა და აზერბაიჯანის პრაქტიკულად საომარი პირობების მიუხედავად, ისინი თანაცხოვრებას მშვიდობიანად ახერხებენ.
მაგრამ პრობლემა თავს არჩევნებისას იჩენს ხოლმე, როდესაც ჩნდება საკითხი, საიდან და რა შეტყობინებას მიიღებს ესა თუ ის დიასპორა იმასთან დაკავშირებით, თუ როგორ მოიქცეს არჩევნებზე. აქაც ლოგიკურად ჩნდება კითხვა, რამდენად სუვერენულია ქვეყანა, რომლის მოსახლეობის ნაწილიც გადაწყვეტილების მისაღებად საიდანღაც ელის შეტყობინებას?
ასევე, პრობლემად მეჩვენება ის, რომ აჭარაში თურქულმა კაპიტალმა ძალიან გაიდგა ფესვი. ლიბერალები, ალბათ, იტყვიან, საშიში არაფერიაო, მაგრამ სიფრთხილეს თავი არ სტკივა, მით უფრო, თუ ისტორიულ გამოცდილებას გავიხსენებთ. ეს ყველაფერი რისკებია, რაც აუცილებლად გასათვალისწინებელია. ხელისუფლების მთავარი ამოცანა საქართველოს სუვერენიტეტის გამყარება და გაძლიერებაა! ამ თვალსაზრისით სამუშაოა ჩვენს აზერბაიჯანელ და სომეხ ძმებთან, საჭიროა მათი ღრმა ინტეგრაცია ქვეყნის სოციალურ-პოლიტიკურ და ეკონომიკურ პროცესებში. ეს ყველაფერი იწყება განათლებით, სწორედ კულტურული ინტეგრაციით უნდა დაიწყოს მათი ქვეყნის პოლიტიკურ-სოციალურ ცხოვრებაში აქტიურად ჩართვა.
ვიმეორებ - ამ ქვეყნის ერთ-ერთი უპირველესი ამოცანაა სწორედ სუვერენიტეტის გაძლიერება. ნაწილობრივ ამის გადაწყვეტის გზა ნატოში გაწევრებაა, თუმცა ამასაც თავისი რისკები ახლავს.
- თუ გავითვალისწინებთ, რომ საქართველოს საგარეო კურსი ბოლო წლებში ევროატლანტიკური სივრცისკენ არის ერთმნიშვნელოვნად მიმართული, სიმბოლურადაც შეიძლება მივიჩნიოთ, რომ 26 მაისს, დამოუკიდებლობის 26-ე წლისთავზე, თბილისში ნატოს საპარლამენტო ასამბლეის სხდომა გაიხსნა. რა მნიშვნელობა აქვს ამგვარი ღონისძიების საქართველოში ჩატარებას, მხარდამჭერ განცხადებებს და რა რეაქცია შეიძლება ჰქონდეს რუსეთს, რომელიც ხშირად მიანიშნებს, რომ მის საზღვრებთან ნატოს მიახლოება წითელი ხაზის გადაკვეთა იქნება.
- დიახ, ეს რუსეთისთვის მართლაც წითელი ხაზია და კრემლმა არაერთხელ დაანახა დასავლეთს, ამ ხაზების დარღვევის საფრთხისას რა ხისტად რეაგირებს. ეს ვნახეთ მოლდავეთში, უკრაინაში, საქართველოში...
მით უფრო გასათვალისწინებელია, რომ საქართველო კავკასიაში ნატოს ერთადერთი დასაყრდენია, რაც საფრთხეს რუსეთიდან კიდევ უფრო ზრდის. რა თქმა უნდა, ფრთხილი პოლიტიკაა საჭირო, ნაკლებად უნდა ხდებოდეს ჩვენი ნატოსთან ურთიერთობის აფიშირება და პოლიტიკური დეკლარაციების კეთება. ხანდახან განცხადებებით ძალიან ვუსწრებთ მოვლენებს, მაგალითად, აშშ-ის მიერ სირიული ბაზის დაბომბვისას ჩვენმა მინისტრმა ლამის ამ ფაქტს დაასწრო, ისეთი სისწრაფით გააკეთა განცხადება... რუსეთისთვის ფორმალური მიზეზის მიცემაც კი საფრთხეს უკავშირდება. ასევე, ჩემი აზრით, აუცილებელია დიალოგი რუსეთთან და მისი პერმანენტულად დარწმუნება, რომ ნატოში საქართველოს გაწევრება საფრთხეს არ შეუქმნის. ვიცი, რომ ამას კრემლში ნაკლებად გაიზიარებენ, მაგრამ მუშაობა მაინც საჭიროა.
ხელისუფლების საგარეო კურსთან პრეტენზია არა მაქვს. მიმაჩნია, ეს გაცილებით მშვიდი და თანამიმდევრული პროცესია...
ნატოში გაწევრება დიდწილად ნიშნავს იმუნიზაციას. გვაქვს ტერიტორიული პრობლემები და მესამე მხარეს ყოველთვის შეუძლია ეს გამოიყენოს. სხვათა შორის, სულაც არ არის აუცილებელი, ეს მესამე რუსეთი იყოს, რადგან შეიძლება რეგიონში დესტაბილიზაციით დაინტერესებული არაერთი მოთამაშე გამოჩნდეს.
ძალიან კარგია ისიც, რომ ბოლო დროს ჩვენს ქვეყანასთან სტრატეგიული პარტნიორობით ჩინეთი დაინტერესდა და ეს უსაფრთხოების დამატებით გარანტიებს იძლევა.
ძალიან ბევრი რამ იქნება დამოკიდებული დასავლეთსა და რუსეთს შორის გეოპოლიტიკურ დაპირისპირებაზე, იმაზე, თუ როგორ დამთავრდება ეს კონფლიქტი.
ის, რომ ნატოს საპარლამენტო ასამბლეა ტარდება საქართველოში, ნიშნავს, რომ საქართველო რეალურად წარმოადგენს ატლანტიკური სივრცის ინტერესის ობიექტს და ნატოსკენ სწრაფვა ეს მხოლოდ საქართველოს სურვილი არ არის. არ გამოვრიცხავ, საქართველოს როლი რეგიონში მნიშვნელოვნად გაიზარდოს, განსაკუთრებით კონფლიქტების მოდერაციის მიმართულებით.
გასაგებია, რომ ჩვენ ჩვენი კონფლიქტები გვაქვს მოსაგვარებელი, თუმცა, ჩემი აზრით, მათი მოგვარება მხოლოდ ნატოში გაწევრების შემდეგ მოხერხდება.
მოკლედ, ისეთი გეოპოლიტიკური მდებარეობა გვაქვს, რომ ეს საფრთხეებს ბუნებრივად წარმოქმნის, ამიტომაც ერთ-ერთ მნიშვნელოვან საკითხად მიმაჩნია ჩვენი სპეციალური სამსახურების გაძლიერება.
- ქვეყნის მართვაში რომ დღემდე სისტემური პრობლემებია, ეს კარგად გამოჩნდა გენერალური აუდიტორის, ლაშა თორდიასა და ყოფილი მთავარი პროკურორის, ოთარ ფარცხალაძის კონფლიქტისას. პროცესები იმგვარად განვითარდა, რამაც შესაძლებელია ხელისუფლებას დიდი დარტყმა მიაყენოს. ექსპერტმა გია ხუხაშვილმა ბრძანა: "ჩვენ მოწმენი ვართ ვითარებისა, როდესაც მთელი სამართალდამცავი სისტემა მეორე სახელმწიფო უწყებას უპირისპირდება, რომელიც მას ფინანსურ ნაწილში აკონტროლებს".
- ეს ხელისუფლების დიდი პრობლემაა. როდესაც პოლიტიკურ სისტემას, თავისი ბიუროკრატიით, ექმნება საფრთხე რიგითი მოქალაქისგან, რომელიც მისი წევრი აღარ არის, თუმცა საზოგადოება საფუძვლიანად ეჭვობს, რომ ამ სუბიექტს სისტემაზე ზემოქმედების ბერკეტები აქვს, ძალიან სახიფათო ვითარება იქმნება. ამასთან, ისე ჩანს, რომ ფარცხალაძის ხელთ არსებული ბერკეტები ისეთი ძლიერია, რომ მას შეუძლია, დაჩაგროს ერთ-ერთი საკვანძო სახელმწიფო ინსტიტუტის ხელმძღვანელი. სიმართლე გითხრათ, დიდად არც ფარცხალაძეს ვენდობი და არც თორდიას, მაგრამ ის, რასაც ვადევნებდით ბოლო დღეებში თვალს, კერძოდ, ვიდეოჩანაწერის მიზანმიმართულად გავრცელებას, რომელიც ამ კონფლიქტთან საერთოდ არ არის კავშირში, მაფიქრებინებს, რომ სისტემა კვლავ არაკანონიერად და არაფორმალური გავლენებით მუშაობს და ეს საგანგაშოა.
რა ვნახეთ ამ დღეებში? - თანამდებობის პირის მიზანმიმართული დისკრედიტაციის მცდელობა; არასაკმარისი არგუმენტაცია ბრალდებებზე; "არაფორმალური გავლენების" გამჟღავნება... - ეს ყველაფერი ხელისუფლებას შეიძლება დიდ თავსატეხად ექცეს, რადგან თუ დროულად არ გაჩერდა პროცესი, ამას აუცილებლად ექნება მზარდი დინამიკა.
ჩემი აზრით, რაც დღეს ქვეყანაში ხდება, ხდება სწორად - ქვეყანა ვითარდება, არის ზრდა ეკონომიკაშიც, ხორციელდება მნიშვნელოვანი ინფრასტრუქტურული პროექტები, სხვა საკითხია, რომ ამის პიარსა და თემის თუნდაც მცირედ აჟიტირებას ხელისუფლება ვერ ახერხებს, რაც ასევე მისი პრობლემაა. არ მინდა, ეს ყველაფერი, რაც წარმატებად მიმაჩნია, შეეწიროს ასეთ ექსცესებს, ვინაიდან ამგვარ ფაქტებს დაგროვების და ერთ დღეს აფეთქების ეფექტი ახასიათებს...
რა გამოდის, გარკვეული არაფორმალური ჯგუფი ერევა სამთავრობო მნიშვნელობის პროცესებში და შეუძლია მისი მართვა, რაც პირდაპირ ურტყამს სახელისუფლებო სისტემას, რომელიც დარტყმებს სათანადოდ ვერ იგერიებს.
ამასთან, როდესაც გადაჯგუფება ხდება სახელისუფლებო სტრუქტურების მიხედვით, ეს ქმნის შიდასახელისუფლებო ანკლავებს, რაც ძალიან სახიფათოა, მით უფრო, თუ ეს სახელისუფლებო სისტემა გარედან იმართება, რისი ეჭვიც ფარცხალაძის შემთხვევაში საფუძვლიანად გაჩნდა.
- ფარცხალაძის გვარი დაუკავშირდა სავარაუდო არაკანონიერ ფინანსურ გარიგებებს, რომლებშიც მერიაც ფიგურირებს. ჯერ არაფერი გარკვეულა, შესაბამისად, რამდენად სწორია, რომ ამ ვითარებაში დავით ნარმანია, შესაძლოა, აუდიტის ხელმძღვანელად მოგვევლინოს? ხელისუფლებაში ამაზე რომ ლაპარაკობენ, ნარმანიამ დაადასტურა...
- ეს კიდევ ერთი შეცდომაა. სხვათა შორის, საზოგადოება ასე ოპერატიულად და მწვავედ რომ რეაგირებს ამგვარ პრობლემებზე, ესეც ამ ხელისუფლების დამსახურებაა. ძირითადად, პრობლემები, როგორც ჩანს, დაკავშირებულია მატერიალურ სარგებელზე. "ნაციონალური მოძრაობის" მმართველობისას ელიტური კორუფცია შენიღბული იყო შედარებით დაბალ დონეებზე მასობრივი კორუფციის განადგურებით და გარდა ეკონომიკური სარგებლისა, მას ხელისუფლებისთვის პოლიტიკური სარგებელიც მოჰქონდა.
ვიცნობ ნარმანიას და დარწმუნებული ვარ, ის პირადად არანაირ კორუფციულ გარიგებებში არ მონაწილეობს, მაგრამ არ გამოვრიცხავ, რომ სისტემაში, რომელსაც ის მთელი ორი წელი, ფაქტობრივად, ვერ აკონტროლებდა, ამგვარი კორუფციული გარიგებები არაერთი იყოს.
ფარცხალაძესთან დაკავშირებული პრეტენზიები სცდება მას და ვრცელდება მერიაზეც, შესაბამისად, ამ ვითარებაში ნარმანიას შესაძლო გენერალურ აუდიტორობაზე ლაპარაკიც კი შეცდომაა!
- გასული კვირის სკანდალად იქცა დემირელის კოლეჯის ერთ-ერთი მმართველის დაკავება. ის ინტერპოლით ძებნილი არ ყოფილა, თუმცა, როგორც ირკვევა, თურქეთის მთავრობა ტერორისტად გამოცხადებულ გიულენთან კავშირის გამო ითხოვს მის გადაცემას. მოგეხსენებათ, საქართველოში არაერთი სასწავლო დაწესებულებაა, რომელიც სწორედ ამერიკაში მცხოვრებ ფეთჰიულა გიულენს უკავშირდება. თქვენი აზრით, შესაძლებელია, თურქეთის მთავრობა ჩვენს ხელისუფლებას ამ დაწესებულებების გაუქმებას სთხოვდეს?
- ისევ უნდა დავუბრუნდეთ სუვერენიტეტის თაობაზე დასმულ შეკითხვას. ეს მახსენებს დიდგორის გამარჯვების თარიღის დასვენების დღედ გამოცხადების თაობაზე ამასწინანდელ სკანდალს. ასეთი დაბნეული ბატონი ქანთარია არ მინახავს, როდესაც ხმის კანკალით აცხადებდა, თურქეთის საელჩოდან დაგვირეკესო, გვთხოვესო და ა.შ. როცა სხვა ქვეყანა ბედავს და გკარნახობს, რა თარიღი აღნიშნო და რა არა, რბილად რომ ვთქვათ, ძალიან უხერხულია. ისტორიის ინტერპრეტაცია შენი სუვერენული უფლებაა და ამაში ჩარევის უფლება არავის აქვს!
ამის მერე, მით უფრო, თუ გავითვალისწინებთ, რას აკეთებს ერდოღანი თურქეთში, არ არის გამორიცხული, ეს პროცესი სწორედ თურქეთის ზეწოლით ხდებოდეს. მას რომ საქართველოზე მოქმედების ბერკეტი აქვს, ზემოთაც ვახსენე. საგანგაშო და ძალიან სამწუხაროა, როდესაც ხელისუფლება იძულებულია, მოიქცეს ისე, როგორც არ უნდა იქცეოდეს. ჩემი აზრით, არასწორი იქნება, საქართველომ საერთოდ რომელიმე ქვეყანას გადასცეს დაკავებული პირი, თუ ის განსაკუთრებით საშიშ დანაშაულში არ იქნება ბრალდებული და ბრალდება მაქსიმალურად არ იქნება მტკიცებულებებით გამყარებული. ეს ყველაფერი ქვეყნის პრესტიჟს მნიშვნელოვნად დააზიანებს.
ნათია დოლიძე