როგორ აკეთებენ "ცოცხალ" ქვევრს
"ცეცხლგამძლე აგურით ნაშენ ოთახში ნედლი ქვევრები იდგმება. ძირში გრძლად დაპობილი თხმელის შეშა ალაგია. ცეცხლის შენთებამდე შესასვლელიც აგურით იგმანება"
48 წლის მუხრან ჩინჩალაძე ჭიათურაში, სოფელ ტყემლოვანაში ცხოვრობს, სადაც თითქმის ყველა ოჯახში ამზადებენ ქვევრებს. ტყემლოვანელი მექვევრეების სახელი საქვეყნოდ არის ცნობილი. კარმიდამოს წინ წამოგორებულ ქვევრებს თვალი ვერ მოვწყვიტეთ და მასპინძელს დავუძახეთ.
- "ბავშვობიდან ქვევრში ვზივარო", ისეა ჩემი საქმეც. მე-8 კლასის შემდეგ ვეღარ მოვცილდი ამ დალოცვილს. ჩვენი სოფლის მიწას დედაბუნებამ უხვად მიამადლა ყველა სიკეთე, რაც კარგი ქვევრის ამოყვანას სჭირდება. ჯერ აყალო, წებოვან მიწას ვჭრით, მერე - შედარებით მშრალსა და სილიანს ვურევთ. მათი კომბინაცია საუკეთესო მასალაა ქვევრის დასამზადებლად. მერე სპეციალურ კოდებში, მიწაში ჩასმულ თუნუქის კასრებში იზილება. კასრში ჩაშვებულია ფოლადის ღერძი, რაზეც დამაგრებულია რკინის ფრთები. მამაპაპურად, ხარების მეშვეობით ვზელ თიხას - მოწყობილობა უღელზე მაგრდება, რომელსაც ხარები კოდის გარშემო ატრიალებენ.
როცა ქვევრის შენებას ვიწყებთ, ჯერ მორგვი, ქვევრის ძირი იდგმება. მორგვზე ნელ-ნელა, სართულ-სართულ, მტკაველ-მტკაველ შენდება მუცელი და ყელი. დიდ ქვევრებს ხარაჩოებიც სჭირდება. სახელოსნო გულდასმით უნდა შეირჩეს - ქარი არ უნდა უბერავდეს, წყალი არ უნდა ჩამოსდიოდეს ნედლ, ახალმოზელილ ქვევრს; მუდმივად ზომიერი ტემპერატურა უნდა იყოს, არც უნდა დასცხეს და არც - შესცივდეს.
შენებისას ყოველი დაშენებული სართულის პირი გარშემო იფოთლება და იფრჩხილება, რათა ხელი შეუწყოს ქვევრის მოქნას, შემდგომი წყების ზედ დაშენებასა და შესისხლხორცებას. ამის მერე ნახევარმთვარეებით, გონგებით ილესება. ეს პროცესი მეორდება თითოეული სართულის მიმატებისას თავის მობმამდე, მოყელვამდე.
დგება ქურაში გამოწვის დროც. ეს არის ცეცხლგამძლე აგურით ნაშენი ოთახი, სადაც ნედლი ქვევრები იდგმება. ძირში წინასწარ გამზადებული, გრძლად დაპობილი თხმელის შეშა ალაგია. ცეცხლის შენთებამდე შესასვლელიც აგურით იგმანება. გამოწვას სამი დღე-ღამე სჭირდება. მერე დაგმანულ შესასვლელს ვანგრევთ და ცხელი ქვევრები გამოგვაქვს.
ცეცხლში ოსტატიც იბრძმედება. ნაოსტატარს ნაკლი გამოწვის შემდეგ ეტყობა. ხარვეზები, ძირითადად, მიწის არასწორად შერჩევისა და გაზავების ბრალია. ბოლოს ცხელ-ცხელი ქვევრის მოსანთვლაღა რჩება სპეციალური ხის ღარებით, რათა უმცირესი ფორებიც ამოივსოს.
წელიწადში 30-40 ქვევრს ვამზადებ, ერთხელ ორ თვეში 16 დავამზადე.
ჩემმა ქვევრებმა საფრანგეთსა და ჩილეში ჩააღწია და მიხარია. კარგი ქვევრი თანაბრად ამოყვანილი, მოხდენილი უნდა იყოს, რომ შეხედავ, გული უნდა მიგივიდეს. თუ ქვევრი არ გიყვარს, თუ მის პირას არ გიღიღინია, ვერც ამოყვანისას შთაბერავ სულს შენს ნახელავს, თიხა ცოცხალი არ იქნება და შიგ დაყენებულ ღვინოსაც დღეგრძელობა მოაკლდება.
კახა მჭედლიშვილი