"ომის დამთავრებას ვზეიმობდით და სააკაშვილმა მადღეგრძელა, როგორც ყველაზე გიჟი ელჩი" - კვირის პალიტრა

"ომის დამთავრებას ვზეიმობდით და სააკაშვილმა მადღეგრძელა, როგორც ყველაზე გიჟი ელჩი"

სამწუხაროდ, მეტი პასუხისმგებლობა უნდა გამოგვეჩინა. ეს პროვოკაციები, თქვენივე მეტაფორით რომ ვთქვათ, კლასის დამრიგებელს უნდა შეეჩერებინა. უნდა ეთქვა, გეყოფათ, ბავშვებო, წესიერად მოიქეცით. ასეთი რამ არ მოხდა და ეს ძალიან დასანანია. მიუხედავად მრავალი მცდელობისა, ომის თავიდან აცილება ვერ მოვახერხეთ

"ყველაზე გიჟი ელჩი საქართველოში", - ასე დაახასიათა თავის დროზე ექსპრეზიდენტმა სააკაშვილმა საფრანგეთის ყოფილი ელჩი საქართველოში ერიკ ფურნიე. იმავე სააკაშვილმა რამდენიმე წლის შემდეგ (2011 წელს) ფურნიეს ღირსების ორდენი გადასცა, 6 წლის შემდეგ კი, ისევ და ისევ ფურნიეს, "გასაყიდი ელჩი" უწოდა და ყოფილი პრემიერის ლობისტობაში დაადანაშაულა. საფრანგეთის ყოფილი ელჩი საქართველოში, რომელიც ახლახან უნგრეთში ყოფილ ელჩადაც იქცა ვიქტორ ორბანის მიმართ გამოხატული სიმპათიებისთვის, არასოდეს უფრთხოდა ხმამაღალ განცხადებებს და ტრადიცია არც ჩვენთან ინტერვიუში დაურღვევია - მაშ ასე, ერიკ ფურნიე 2008 წლის ომზე "კვირის პალიტრასთან" ერთობ გულახდილ ინტერვიუში:

- მოდი, გავიხსენოთ 2008 წლის ომი - აგვისტოს იმ 5 დღესთან, როგორც ვიცი, პირადი და ემოციური ისტორია გაკავშირებთ.

- როდესაც ომი დაიწყო, საფრანგეთში ვიყავი - ცოტა ხნით ადრე, რამდენიმე სხვა ელჩთან ერთად, მაშინდელ საგარეო საქმეთა მინისტრ ეკა ტყეშელაშვილს ვესაუბრე. გვარწმუნებდა, რომ კონფლიქტის შესაძლებლობა არცთუ ისე მაღალი იყო. როდესაც 7 აგვისტოს შეტევა დაიწყო, სასწრაფოდ გამომიძახეს პარიზში საგარეო საქმეთა მინისტრ კუშნერთან. გადავწყვიტეთ, დაუყოვნებლივ გვემოქმედა, რადგან საფრანგეთი მაშინ ევროკავშირის პრეზიდენტი ქვეყანა იყო და ამასთან, მეც და მინისტრიც ვფიქრობდით, რომ უსინდისობა იქნებოდა, გულხელდაკრეფილი ვმსხდარიყავით. გადავწყვიტეთ, რომ მე დაუყოვნებლივ გავემგზავრებოდი საქართველოში და დავიწყებდი სამშვიდობო გეგმის დოკუმენტზე მუშაობას, შემდეგ კი კუშნერიც შემომიერთდებოდა ეუთოს პრეზიდენტ შტუბთან ერთად. უკვე 10 აგვისტოს საღამო იყო, როდესაც სააკაშვილთან გავეშურეთ, რათა გაგვერკვია, დაეთანხმებოდა თუ არა ჩვენს გეგმას, ამის შემდეგ კი...

- სანამ ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ შეთანხმებაზე გადავალთ, მინდა სხვა რამ გკითხოთ: იმ პერიოდში თქვენ რამდენიმე ინტერვიუ მიეცით და ერთ-ერთ მათგანში, სადაც "ლე მონდის" ჟურნალისტი ჯონათან ლიტელი ომზე ჰყვება, ამბობთ - ვციტირებ: "ქართველებს თავიანთი დასავლელი მოკავშირეებისთვის არ დაურეკავთ და არ უთქვამთ, რუსები გვიტევენო". მართლა ასე იყო? თუ ასე იყო, როგორ ფიქრობთ, რა იყო ამის მიზეზი? - ადრეული აპრილიდანვე მოწმენი ვიყავით იმისა, რომ რუსეთსა და საქართველოს შორის დაძაბულობა იზრდებოდა. ყველამ ვნახეთ, როგორ ჩამოაგდო რუსეთის სამხედრო ავიაციამ ქართული დრონი აფხაზეთში, ვიცოდით, რომ ეუთოს მანქანები დაცხრილეს და ა.შ. ასე რომ, სწორი არ იქნებოდა, გვეთქვა, რომ ეს ჩვენთვის მოულოდნელობა იყო. ერთადერთი, რაც არ ვიცოდით, იყო ის, რომ ქართულმა დანაყოფებმა ღამის 4 საათზე ცხინვალს შეუტიეს. ჩვენთვის არავის მოუწოდებია ინფორმაცია.

- იმ ინტერვიუში თქვენ ასევე ამბობდით, თანაც კატეგორიულად, რომ ქართველებმა არ შეატყობინეს დასავლელ მოკავშირეებს, რომ რუსეთი უტევდა. არ გითქვამთ ასე? - არა. დავაზუსტებ - ცხინვალზე შეტევისას არ გაგვაფრთხილეს, მაგრამ შემდეგ, როდესაც რუსულმა დანაყოფებმა როკის გვირაბი გამოიარეს, დაუყოვნებლივ შეგვატყობინეს. ეს ძალიან კარგად მახსოვს.

- საინტერესოა ისიც, რომ ცოტა ხნით ადრე, ივნისის ბოლოს, რუსულ "ნოვაია გაზეტას" ინტერვიუ მიეცით ცხინვალის საკითხზე, სადაც თქვით - ისევ ვციტირებ: "საერთაშორისო საზოგადოებრიობა აფხაზეთსა და სამხრეთ ოსეთს სერიოზულ პრობლემებად არ მიიჩნევს. ჩვენ გვაქვს ირანი, ავღანეთი, სუდანი, ლიბანი, ერაყი... ბრიუსელში სერიოზულად არავინ განიხილავს რეგიონში საერთაშორისო სამშვიდობო ძალების გამოგზავნის საკითხს. ევროკავშირს არ ჰყავს ზედმეტი ჯარისკაცები ასეთი მცირე მნიშვნელობის საკითხისთვის. ეს საერთოდ, რუსების საქმეა, რადგან რეგიონში ძირითადი მოთამაშე სწორედ რუსეთია". ისევ ამ აზრზე ხართ? თუ ეს არ გითქვამთ, მაშინ შემიძლია დაგარწმუნოთ, რომ თქვენი ნათქვამი რუსებმა სწორედ ასეთი ფორმით გაავრცელეს. - ვერ ვხვდები, რისი მიღწევა გინდათ? თუ გინდათ, რომ ათი წლის წინ მიცემული ინტერვიუ განვიხილოთ, არა მგონია, ამაზე დროის დახარჯვა ღირდეს. ამისთვის ტექსტის ნახვა დამჭირდება და ისედაც, არა მგონია, ამას განსაკუთრებული აზრი ჰქონდეს. ვერ ვხვდები, რატომ ანიჭებთ ამ ციტატას ასეთ მნიშვნელობას.

- მიზეზი, რის გამოც ამ ყველაფერს ვციტირებ, ის არის, რომ თქვენ რუსეთი რეგიონში მთავარი მოთამაშედ მიგაჩნდათ, რომ ეს უმნიშვნელო კონფლიქტი იყო და ეს ყველაფერი ივნისის ბოლოს, მაშინ როდესაც, როგორც თავად განაცხადეთ, აპრილიდანვე მოწმე იყავით იმისა, თუ როგორ იზრდებოდა დაძაბულობა. სწორედ ამიტომ გეკითხებით, მართლა ასე ფიქრობდით თუ არა და თუ შეიცვალეთ აზრი მას შემდეგ, რაც რეგიონში მოხდა? - არ ვფიქრობ, რომ დიდი და პატარა კონფლიქტების იდეას რაიმე მნიშვნელობა აქვს, როდესაც დიპლომატები მათ გადაწყვეტას ცდილობენ. ჩვენი მთავარი საწუხარი ის იყო, დროზე გამოგვენახა გამოსავალი შექმნილი სიტუაციიდან და არა მისი სასწორზე შემოდება და სხვა კონფლიქტებთან შედარება. უნდა გახსოვდეთ, რომ იმ დროს სხვა პრობლემებიც არსებობდა, და ვფიქრობ, მთლიანი კონტექსტი უნდა დავინახოთ და არა ამოგლეჯილი ფაქტები.

- კარგი... სანამ ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმებას დავუბრუნდებით, კიდევ ერთი კითხვა: 7 აგვისტოს შეტევა დღეს დავის საგნადაა ქცეული, რადგან როგორც დასავლეთში, ისე საქართველოში არის ხალხი, რომელიც ომის დაწყებაში ქართულ მხარეს ადანაშაულებს და აცხადებს, რომ ათვლის წერტილად სწორედ 7 აგვისტო უნდა გამოვიყენოთ. თქვენ რას ფიქრობთ? რამდენად გადამწყვეტი მნიშვნელობა ჰქონდა ამ შეტევას? - იცით, ეს ბრალდებები და დამნაშავის ძებნა, კირკიტი, თუ ვინ რა დაიწყო და როდის, არც საფრანგეთის საგარეო პოლიტიკის პრიორიტეტი იყო და არც ჩვენი: მინდა კუშნერის ფრაზა გავიხსენო. ძალიან კარგად მახსოვს, როგორ თქვა მან, მთავარი ის კი არ არის, გავარკვიოთ, ვინ ვის დაესხა თავს, არამედ ის, რომ დროზე ვიპოვოთ გამოსავალი, ხელი მოვაწეროთ ცეცხლის შეწყვეტაზე შეთანხმებას და დევნილებისთვის უსაფრთხო თავშესაფარი ვიპოვოთო. ასე რომ, არ მინდა ჩავეფლო დისკუსიაში, პროვოკაციები იყო ორივე მხრიდან, 4-5 თვის განმავლობაში აგვისტომდე, მათ შორის მცირე მასშტაბის სამხედრო კონფრონტაციებიც. როგორც ვახსენე, აფხაზეთში დრონი ჩამოაგდეს, ეუთოს მანქანა დაცხრილეს და ა.შ.

- იქნებ მეტი გვიამბოთ ქართული მხარის პროვოკაციებზე, რას მიიჩნევდით პროვოკაციულად? ვისთვის იყო მათი ქმედებები პროვოკაციული? - მაგალითად, უკიდურესად აგრესიულ რიტორიკას. ერთი მხარე ისროდა, შემდეგ მეორე პასუხობდა, ოსები მშვიდობიან მოსახლეობას იტაცებდნენ და ა.შ. მე არ შემიძლია პირდაპირ დავაბრალო რომელიმე მხარეს ეს ყველაფერი, რადგან, ერთი მხრივ, ქართულ მხარეს საკუთარი ტერიტორიული მთლიანობის განმტკიცების სრული უფლება ჰქონდა და მისი ქმედება ლეგიტიმური იყო, მაგრამ, რა თქმა უნდა, ე.წ. სამხრეთ ოსეთის ე.წ. მთავრობა ასე არ მიიჩნევდა.

- უკვე დაახლოებით თხუთმეტი ინტერვიუ ჩავწერე ამ თემაზე ამერიკელ პოლიტიკოსებსა და დასავლელ დიპლომატებთან და ყველანი ერთხმად იმეორებენ ერთ ფრაზას: "ჩვენ ვაფრთხილებდით სააკაშვილსა და საქართველოს მთავრობას, გამოეჩინა სტოიციზმი და არ აჰყოლოდა რუსულ პროვოკაციებს". რომელიმე თქვენგანმა ოდესმე მიმართა რუსეთს მსგავსი რიტორიკით? გითქვამთ თუ არა კრემლისთვის, შეწყვიტეთ საქართველოს პროვოცირებაო?! არ ვგულისხმობ შეშფოთებებს, დაგმობას, "ეს მიუღებლად მიგვაჩნია" ტიპის განცხადებებს. ვინმეს ეყო მამაცობა, ისევე გასაუბრებოდა რუსეთს, როგორც სააკაშვილს ესაუბრებოდით? ვინმემ უთხრა პუტინს, "იცი, რა, ვლადიმირ, გეყოფა საქართველოს პროვოცირება, თორემ..." - ჩვენ რეგულარულად ვესაუბრებოდით რუსეთის საგარეო საქმეთა სამინისტროს. დასავლელი დიპლომატები ითხოვდნენ მოსკოვისგან განმარტებებს, თუ რას აპირებდა რუსეთის მთავრობა და არსებობდა თუ არა მზადება კონფლიქტისათვის. ჩვენ შეშფოთებას გამოვხატავდით მოვლენათა ასეთი განვითარების გამო.

- კიდევ ერთხელ გკითხავთ, შეშფოთების გარდა, ვინმემ სცადა რუსეთისთვის წითელი ხაზის გავლება? - იცით, რა, როდესაც ბნელა, წითელ ხაზებს ზოგჯერ ვერ ხედავენ ხოლმე. ვფიქრობ, მაშინ სწორედ ასეთ სიბნელესთან გვქონდა საქმე, არსებობდა მრავალი ეჭვი და საყოველთაო დაბნეულობა. მაგრამ იმ დროს არ განხილულა ვარიანტი, რომ უფრო ხისტი მიდგომა გვქონოდა რუსეთთან და, ალბათ, ეს შეცდომაც იყო. ამას შეიძლება შეეჩერებინა პროვოკაციები. დღეს ამას სინანულით თუ გავიხსენებთ.

- ბატონო ელჩო, თქვენ მეტაფორით მიპასუხეთ, ნება მიბოძეთ, მეც იმავე ფორმით დაგისვათ შეკითხვა - შვილები გყავთ? - დიახ, და ისინი ჩემთან ერთად ცხოვრობდნენ საქართველოში.

- წარმოიდგინეთ ასეთი სიტუაცია - თქვენი შვილი ბულინგის მსხვერპლია სკოლაში, თქვენ კი მასწავლებელი გეუბნებათ, რომ უკვე ბევრჯერ გააფრთხილა თქვენი შვილი, არ აჰყოლოდა მჩაგვრელის პროვოკაციებს და თავი არ ეცემინებინა მასზე ბევრად ძლიერი და აგრესიული ბავშვისთვის. გაგონებთ თუ არა ეს სიტუაცია იმას, რაც საქართველო-რუსეთს შორის მოხდა? - სამწუხაროდ, მეტი პასუხისმგებლობა უნდა გამოგვეჩინა. ეს პროვოკაციები, თქვენივე მეტაფორით რომ ვთქვათ, კლასის დამრიგებელს უნდა შეეჩერებინა. უნდა ეთქვა, გეყოფათ, ბავშვებო, წესიერად მოიქეცით. ასეთი რამ არ მოხდა და ეს ძალიან დასანანია. მიუხედავად მრავალი მცდელობისა, ომის თავიდან აცილება ვერ მოვახერხეთ.

- ვინ უნდა ყოფილიყო დამრიგებლის როლში? - გაეროს უსაფრთხოების საბჭო. სწორედ იქ წყდება მშვიდობისა და ომის საკითხები.

- რომლის წევრიც არის რუსეთიც, თანაც ვეტოს უფლებით. - დიახ, ასეა. მრავალი წლის განმავლობაში გაეროს უშიშროების საბჭოში არსებობდა სპეციალური ჯგუფი, რომელიც საქართველოს საკითხებს კურირებდა: ეს იყო დიპლომატების ჯგუფი, რომელიც დისკუსიების ფორმატში ცდილობდა ეპოვა გამოსავალი აფხაზეთის დილემიდან. მათ ეკუთვნოდათ ინიციატივა, რომ გაეროს სამშვიდობოები განთავსებულიყვნენ აფხაზეთში. ასე რომ, ეს ყველაფერი გაეროს კონტროლქვეშ უნდა ყოფილიყო და სწორედ მას უნდა ეტვირთა დამრიგებლის როლიც.

- ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ შეთანხმებას დავუბრუნდეთ. კუშნერსა და სააკაშვილთან შევჩერდით... - დიახ. სააკაშვილს გეგმის სამუშაო ვერსია ედო მაგიდაზე და მან ზოგადი თანხმობა გამოთქვა ამ დოკუმენტის შინაარსზე. შემდეგ გეგმა გავუგზავნეთ პრეზიდენტ სარკოზის, რომელიც მეორე დღეს რუსეთში მიფრინავდა. მე და კუშნერი კი გორში გავემგზავრეთ, თან ეკა ტყეშელაშვილიც გვახლდა. რაც გორში ვნახეთ, არასოდეს დამავიწყდება: დაბომბვის შემდეგ ალაგ-ალაგ ცეცხლი ჯერ კიდევ არ ჩამქრალიყო, მახსოვს, როგორ ეკიდა ერთ შენობას ცეცხლი, მის წინ კი ქალები იდგნენ და ტიროდნენ. სააკაშვილის დაცვა ნერვიულობდა, ფიქრობდნენ, რომ შეიძლება რუსებს ახალი საჰაერო თავდასხმა დაეწყოთ. მაგრამ მე და კუშნერმა გადავწყვიტეთ, მაინც დავრჩენილიყავით და გორში დაჭრილებით სავსე ჰოსპიტალს ვესტუმრეთ.

- რამდენად ქმედითი იყო ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ შეთანხმება? ერთი მხრივ, შეწყდა საომარი მოქმედებები, მაგრამ შედეგიანი იყო ეს გეგმა უფრო გრძელვადიან ჩარჩოებში? ზოგჯერ ისმის კრიტიკა, რომ ეს იყო, ასე ვთქვათ, მუხლზე დაწერილი დოკუმენტი, მსუბუქი რიტორიკით რუსეთის მიმართ და რაც მთავარია, არ არსებობდა არც ერთი ბერკეტი, რომლის მეშვეობითაც რუსეთს მის შესრულებას აიძულებდით. - ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ ყოველი შეთანხმება არსებითად კომპრომისია ცუდსა და კიდევ უფრო უარეს ალტერნატივას შორის. ჩვენს შემთხვევაში, მსგავსი შედეგის მიღება სულ რაღაც 5 დღის შემდეგ, თამამად ვიტყვი, ბრწყინვალე შედეგი იყო. ზოგჯერ ეს საკითხები წლობით იწელება, მაგალითად, 4 წელი გაგრძელდა იუგოსლავიაში, 14 - ავღანეთში და ჯერაც არ დამთავრებულა. რა თქმა უნდა, ეს არ არის უნაკლო შეთანხმება, რადგან ამის შედეგად აფხაზეთმა და ე.წ. სამხრეთ ოსეთმა რუსეთისაგან მეტი თავდაცვის გარანტია მოითხოვეს და რუსეთმა ისინი დამოუკიდებელ სახელმწიფოებად აღიარა. არავისთვის საიდუმლო არ არის, რომ ე.წ. სამხრეთ ოსეთი დამოუკიდებელი სახელმწიფო სულაც არ არის, რომ იგი დამოუკიდებლად ვერ იარსებებს, თავისი 250 000-კაციანი მოსახლეობით თბილისის ან ბრიუსელის ზოგ უბანზე პატარაა. რა თქმა უნდა, ევროპაში მათ სახელმწიფოებად არ ვაღიარებთ, მაგრამ...

- რა ბერკეტები შეიძლება გვეპოვა, რომ რუსეთს შეესრულებინა შეთანხმების ის პუნქტები, რომლებსაც დღემდე არ ასრულებს? - დიახ, ზოგიერთი პუნქტი მთლიანად არ არის შესრულებული, განსაკუთრებით დევნილების საკითხი...

- რუსი საჯარისო ნაწილებიც დღემდე არ დაბრუნებიან საწყის პოზიციებს, პირიქით, მათ წინ წამოიწიეს. - ეს ძალიან მგრძნობიარე საკითხია, რადგან რუსულ დანაყოფებს იქ ყოფნის უფლება ჰქონდათ ერთ-ერთი ხელშეკრულებით, რომელსაც საქართველოც ეთანხმებოდა...

- დიახ, 90-იან წლებში ელცინის მიერ ორკესტრირებული შეთანხმებით... მაგრამ მე ამას არ გეკითხებით: არავინ ეჭვობს, რომ რუსული დანაყოფები იქ იყვნენ, საქმე ის არის, რომ ისინი არ დაბრუნებიან ომამდელ პოზიციებს, შედეგად კი საქართველომ დამატებითი ტერიტორია დაკარგა, რაც სულაც არ იყო გათვალისწინებული თქვენი სამშვიდობო გეგმით. გვაძლევს თუ არა ეს ფაქტი ამ დოკუმენტის გაკრიტიკების საფუძველს? - დიახ, ეს სიმართლეა. ამას გარდა, აფხაზეთისა და ე.წ. სამხრეთ ოსეთის დამოუკიდებელ ქვეყნებად აღიარებას მოჰყვა მათი ორმხრივი შეთანხმებები კრემლთან, რაც ასევე ეწინააღმდეგება საერთაშორისო სამართალს და იმას, რაზეც ჩვენ რუსეთთან შევთანხმდით.

- სწორედ ამიტომ გეკითხებით, გულახდილად ფიქრობთ, რომ საფრანგეთმა ყველაფერი იღონა, რომ რუსეთს შეთანხმება შეესრულებინა? - მე ვგრძნობ უკმაყოფილებას თქვენს ხმაში, მაგრამ მინდა შეგახსენოთ, რომ 12 აგვისტოს, როდესაც მხარეებმა შეთანხმებას მიაღწიეს, ყველამ შვებით ამოისუნთქა: არა მარტო საქართველოში, არამედ მთელ მსოფლიოში ხალხს უხაროდა, რომ ომი დამთავრდა, რომ დევნილებს შეეძლოთ ფინანსური დახმარების მიღება, რომ ევროკომისიამ გადაწყვიტა მათი საცხოვრებლებით უზრუნველყოფისთვის ძალიან დიდი ფულის გამოყოფა... დიახ, ყოველთვის შეიძლება ვთქვათ, რომ საფრანგეთმა საკმარისი არ გააკეთა, მაგრამ გულახდილად რომ გითხრათ, დღეს ბევრ კრიტიკოსს მაინცდამაინც ვერ ვხედავ და ვფიქრობ, მეტწილად ეს წარმატებული მოლაპარაკებების მაგალითადაა მიჩნეული.

- გასაგებია. ჩვენ უკვე განვიხილეთ, როგორ გადაჭრა დასავლეთმა ეს კონფლიქტი, მაგრამ მინდა იმაზეც გკითხოთ, შესაძლებელი იყო თუ არა მისი აცილება? როდესაც დასავლეთში ამაზე საუბრობენ, უპირველესად 2008 წლის ბუქარესტის სამიტი ახსენდებათ, სადაც საქართველოს ნატოს წევრობის ბუნდოვანი დაპირება მისცეს. თქვენ მოგვიანებით განაცხადეთ, რომ - ვციტირებ: "ეს იყო ფრთხილი და გონივრული გადაწყვეტილება იმაზე დაყრდნობით, რაც მოხდა 2008 წელს". დღესაც ამ აზრზე ხართ, მას შემდეგ, რაც ვნახეთ, თუ როგორ განვითარდა მოვლენები უკრაინაში? - ერთ სიტყვასაც კი ვერ შევცვლი ჩემს მაშინდელ განცხადებაში, რადგან სწორედ ასეთი იყო თითქმის მთელი ალიანსის პოზიცია, რომელმაც აწონ-დაწონა ის რისკები და სარგებელი, რასაც მსგავსი გადაწყვეტილება მოგვიტანდა.

- არ ფიქრობთ, რომ ბუქარესტის სამიტზე საქართველოსთვის მხარდაჭერით შეიძლება ორი ომი აგვეცილებინა თავიდან? - არა, რადგან ისტორია ასე არ მუშაობს, მაგრამ მინდა ასევე გაგახსენოთ, რომ ბუქარესტის სამიტზე საქართველოსა და ნატოს უნდა გადაედგათ ნაბიჯი ერთმანეთისკენ და ყველასთვის მოულოდნელად უკრაინაც ჩააკვეხეს განხილვებში. საინტერესოა, რატომ, რადგან მანამდე ეს საკითხი დღის წესრიგში არ იდგა. დანანებით მინდა ვთქვა, რომ ეს იყო რუსეთისთვის განკუთვნილი პროვოკაციული ნაბიჯი, რუსეთი ამან გააღიზიანა და ეს საკითხი კიდევ უფრო პრობლემატური გახდა.

- გასაგებია. მოდი, ომზე თქვენს პირად მოგონებებს დავუბრუნდეთ - თქვენ ძალზე უჩვეულო მიზნით წახვედით საჩხერეში აგვისტოს ბოლოს. მოგვიყევით ეს ამბავი. - ცეცხლის შეწყვეტის შესახებ შეთანხმებას ხელი მოეწერა 12 აგვისტოს. თუ სწორად მახსოვს, 19 აგვისტოს წავედით საჩხერეში, რადგან მივიღეთ ინფორმაცია, რომ რუსები გეგმავდნენ საჩხერეში არსებული სამხედრო ბაზის დაპატრონებას. ეს იქნებოდა ყბადაღებული დარღვევა იმ შეთანხმებისა, რომელიც ერთი კვირის წინ ჩემი ქვეყნის პრეზიდენტმა დადო რუსეთთან. მგზავრობა ძალიან გაჭიანურდა, რადგან გზაში რუსების რამდენიმე ჩეკპოინტის გავლა მოგვიხდა. როგორც იქნა, ჩავედით საჩხერეში, სადაც სასწრაფოდ გავმართეთ მინი-ცერემონიალი, რათა ხაზი გაგვესვა იმისთვის, რომ ამ ბაზის აშენებასა და მართვაში საფრანგეთის საჯარისო ნაწილებიც მონაწილეობდნენ და ამიტომ ჩვენი ვალი იყო მისი დაცვა. იქ იყვნენ ქართველი და ფრანგი ჟურნალისტებიც, რომლებმაც ყველაფერი გადაიღეს და საბოლოოდ ბაზის თავზე ქართულთან ერთად, საფრანგეთის დროშაც აღვმართეთ. გადავწყვიტეთ, ცოტა ხნით იქ დავრჩენილიყავით, რადგან ვფიქრობდით, რომ რუსები ბაზაზე იერიშის მიტანას ვერ გაბედავდნენ. როცა დავრწმუნდით, რომ მსგავსი საფრთხე აღარ არსებობდა, უკან გამოვბრუნდით. ეს არ იყო კლასიკური დიპლომატიის მაგალითი, მაგრამ ფაქტია, რომ ამ ტაქტიკამ გაამართლა.

- ბევრი ქართველის აზრს გამოვთქვამ, თუ ვიტყვი, რომ ეს ძალიან გაბედული ნაბიჯი იყო და მადლობას გიხდით ამისთვის. - დიდი მადლობა.

- როგორც მახსოვს, დაბრუნებისას რუსებმაც დაგაკავეს. - დიახ, გორისკენ მიმავალ გზაზე კიდევ ერთი ჩეკპოინტი იყო, შუა გზაზე გაჩხერილი ტანკით, სადაც რუსმა ჯარისკაცებმა გამაჩერეს და მითხრეს, რომ ბრძანება ჰქონდათ, არავინ გაეშვათ. მე გავაპროტესტე, მაგრამ მაინცდამაინც დიდი ინტერესი არ გამოუხატავთ ჩემი არგუმენტებისადმი. შემდეგ დავურეკე ქართველ ჩინოვნიკებს, ეუთოს ხალხს და ა.შ., მაგრამ მათაც ვერაფერი გააწყვეს და ბოლოს დავრეკე ჯონ დავიდ ლევიტთან, სარკოზის მრჩეველთან. მან დარეკა კრემლში და მოითხოვა განმარტება, რატომ არ აძლევდნენ საფრანგეთის ელჩს მგზავრობის საშუალებას, კრემლში კი უთხრეს, რაღაც შეცდომაა, გავარკვევთო. ცოტა ხნის შემდეგ დამირეკა ვიღაც რუსმა გენერალმა, რომელმაც მთხოვა, ტელეფონი იმ ჯარისკაცისთვის მიმეწოდებინა, რომელიც არ გვატარებდა. რამდენიმე წუთში ტანკი დაძრეს და ჩვენ გზის გაგრძელების საშუალება მოგვეცა.

- თქვენი თავგადასავალი საჩხერეში, როგორც თავად აღნიშნეთ, ტრადიციული დიპლომატიის ფარგლებს სცდება და თუ სწორად მახსოვს, არც მანამდე გამოირჩეოდით ჩარჩოებში ჯდომით. მედიაში წერდნენ, თუ როგორ გადღეგრძელათ სააკაშვილმა სუფრაზე: მან თქვა: "გაუმარჯოს ყველაზე გიჟ ელჩს საქართველოში". რითი დაიმსახურეთ ასეთი რეპუტაცია? - თქვენ ფაქტებს ერთმანეთში ურევთ. ადრე ვიღაც ჟურნალისტმა ამაზე ყოვლად არაპროფესიონალური სტატია დაწერა. მინდა განვმარტო, რა მოხდა რეალურად: როდესაც ომი დამთავრდა და დაძაბულობა მეტ-ნაკლებად განიმუხტა, ზუგდიდში დევნილების დასახმარებლად კონცერტი გავმართეთ. უამრავი მომღერალი ჩამოვიდა, კონცერტს 10 000-ზე მეტი კაცი დაესწრო. დასასრულს ქართველებმა არაჩვეულებრივი სუფრა გაშალეს ზუგდიდთან ახლოს, ძველებურ სასახლეში, და მუსიკოსები, მე, სააკაშვილი, ყველანი ერთ სუფრაზე აღმოვჩნდით. გვიან ღამემდე შემოვრჩით და ბოლოს ყველამ დავიწყეთ სიმღერა. სააკაშვილი თამადა იყო და სწორედ მაშინ მადღეგრძელა, როგორც ყველაზე გიჟი ელჩი, რადგან ერთად ვიყავით ღამის ოთხ საათზე და ომის დასრულებას ვზეიმობდით ფრანგ მუსიკოსებთან ერთად - აი, ნამდვილი კონტექსტი ამ ინციდენტისა, რომელიც რატომღაც იმ ჟურნალისტმა არ ახსენა. ასევე, 2011 წელს, საქართველოდან წასვლამდე, სააკაშვილმა გადმომცა ღირსების ორდენი, რომელსაც დღემდე სიამაყით ვინახავ.

- ძალიან კარგია, რომ ამ ყველაფერს განმარტავთ, რადგან გულწრფელად გითხრათ, თქვენზე საქართველოში კონსპირაციული თეორიები უხვად მოიპოვება. კიდევ ერთი მსგავსი ფაქტი თქვენს ერთ-ერთ ინტერვიუს უკავშირდება, სადაც, როდესაც აგვისტოს ომის მიზეზებზე გკითხეს, უპასუხეთ, რომ მიზეზები ისტორიულ წარსულში უნდა ვეძებოთ და "ახსნა-განმარტება უნდა მოსთხოვოთ მენშევიკურ რესპუბლიკას, რომელმაც 1921 წელს ოსეთის მოსახლეობა გაჟლიტა (4 000 დაღუპული, 25 000 ლტოლვილი)". მოდი, აქაც გავარკვიოთ ფაქტი და კონტექსტი. - ეს იყო ციტატა წიგნიდან, რომლის ავტორია ქართველი ისტორიკოსი და სადაც აღწერილია ომები ქართველებსა და ოსებს შორის ადრეული მე-19 საუკუნიდან დაწყებული. დოკუმენტურადაა დადასტურებული, რომ ძალიან ცნობილმა ქართველმა სამხედრო მეთაურმა საშინლად დააწიოკა და ამოხოცა ოსები. ასე რომ, მე ისტორიკოსის ციტირება მოვახდინე.

- ისტორიკოსობაზე თავს ვერ დავდებ, მაგრამ ნება მიბოძეთ, შესწორებები შევიტანო თქვენს მონაყოლში. ის ცნობილი სამხედრო მეთაური, რომელიც თქვენ ახსენეთ, ვალიკო ჯუღელია, მაგრამ იმ მოვლენების მიბმა 90-იანი წლებისა და 2008 წელს განვითარებულ მოვლენებთან ყოველგვარ კონტექსტს არის მოკლებული. არადა, როგორც აღმოჩნდა, კონტექსტსა და ზუსტ ფაქტებს ძალიან დიდ მნიშვნელობას ანიჭებთ. ის, რაც მაშინ მოხდა, იყო ბოლშევიკების მიერ ინსპირირებული კონფლიქტი, რომელიც სათავისოდ იყენებდა უმიწო ოსებს, რომლებიც იბრძოდნენ მიწისთვის და არა სახელმწიფოებრიობისთვის. და როდესაც საუბრობთ "ხოცვა-ჟლეტაზე", კარგი იქნებოდა, ამის დამადასტურებელი ობიექტური მასალებიც მოგეყვანათ, რომელსაც, დამერწმუნეთ, ვერ იპოვით. არავინ უარყოფს, რომ მაშინდელმა მთავრობამ შეცდომებიც დაუშვა, მაგრამ რაც საერთოდ არ ჩანს თქვენს კომენტარში, არის მესამე ძალის, ბოლშევიკების როლი ამ ყველაფერში, ძალისა, რომელიც ამ დაპირისპირების მთავარ არქიტექტორად გვევლინებოდა. - მართალი ხართ და გმადლობთ, მაგრამ, როდესაც კომენტარს იძლევი, იმის ფუფუნება არა გაქვს, ლექცია ჩაატარო ისტორიაზე, განსაკუთრებით ჩემს შემთხვევაში. მე მხოლოდ მინდოდა ხაზი გამესვა იმისთვის, რომ წარსულშიც არსებობდა პრობლემები და ეს არ იყო მანამდე გაუგონარი კონფლიქტი. რა თქმა უნდა, შემეძლო გამეგრძელებინა და მეთქვა, რომ ამ ყველაფრით ბოლშევიკები მანიპულირებდნენ, მაგრამ როგორც უკვე აგიხსენით, ეს იყო ინტერვიუ და არა ლექცია ისტორიაზე.

- მახსოვს, მაშინ ექსპერტების ნაწილი თქვენს პერსონა ნონ გრატად გამოცხადებასაც ითხოვდა - თქვენ განცხადება გააკეთეთ როგორც საფრანგეთის ელჩმა და საზოგადოებამ ჩათვალა, რომ საფრანგეთი ოსების გენოციდში გვადანაშაულებდა, თანაც, როდესაც მსგავს განცხადებას აკეთებთ, რაც უნდა კეთილშობილური მიზნები გქონდეთ, მაინც გამოჩნდება ხალხი, რომელიც ამის სათავისოდ გამოყენებას შეეცდება. არ ფიქრობთ ასე? - არა მგონია, საქართველოში ვინმეს ეეჭვებოდეს, რომ მე თქვენს ქვეყანას და ხალხს უდიდეს პატივს ვცემ და მიყვარს. ალბათ, ერთ-ერთი ვარ იმ მცირერიცხოვან ელჩთაგან, რომელმაც ეს დაამტკიცა და არა მგონია, ის ხალხი, ვინც ჩემს პერსონა ნონ გრატად გამოცხადებას ითხოვდა, ქართველი საზოგადოების მნიშვნელოვან ნაწილს წარმოადგენდეს.

- ირონიულად არ გეჩვენებათ, რომ სადღეგრძელოებისა და ღირსების ორდენის შემდეგ, სააკაშვილი დღეს აცხადებს, რომ თქვენ "გასაყიდი ელჩი" იყავით, რომ "ახალი ელჩი ჯიბეში გიზით" და ყოფილ პრემიერ ივანიშვილს საფრანგეთის პასპორტი სუფრაზე გადაეცით საჩუქრად და საერთოდ, მისი ლობისტი იყავით? რას უპასუხებდით ამ ბრალდებებს? - კომენტარს არ გავაკეთებ.

- საერთოდ არაფერს იტყვით? - კომენტარს ვერ გავაკეთებ საკუთარი ქვეყნიდან გაძევებული პრეზიდენტის სიტყვებზე.

- რაც შეეხება ქართველი საზოგადოების იმ ნაწილს, ვისაც სურს სიმართლე იცოდეს? - მე ვენდობი ქართველ ხალხსა და მისი განსჯის უნარს.

ვაჟა თავბერიძე