"დღეს ჩვენს საზოგადოებას ორი მთავარი შიში აქვს"
"თუ ხელისუფლება მიიჩნევს, რომ მართალია და შეცდომები ადამიანური ფაქტორით არის გამოწვეული, მაშინ რა უშლის ხელს, პოლიტიკური კრიზისის თავიდან ასაცილებლად ადგეს და ბიულეტენები ხელახლა დათვალოს?!"
31 ოქტომბრის არჩევნების შედეგს ოპოზიცია კვლავაც გაყალბებულს უწოდებს, არ აღიარებს და მანდატებზე უარის თქმას აპირებს. გასული კვირის განმავლობაში ხმაურიანი აქციები იმართებოდა ცესკოსა და საოლქო საარჩევნო კომისიებთან, 8 ნოემბერს კი რუსთაველის გამზირზე გაიმართა აქცია. ოპოზიციის ლიდერების თქმით, ისინი აპირებენ ეს აქციები პერმანენტულად გააგრძელონ, ვიდრე მათი მოთხოვნები არ შესრულდება. ეს მოთხოვნები კი ასე ჩამოყალიბდა: 1. ჩატარდეს ხელახალი საპარლამენტო არჩევნები; 2. გადადგეს ცესკოს თავმჯდომარე თამარ ჟვანია და კომისიები სამართლიანი წესით დაკომპლექტდეს; 3. გათავისუფლდნენ პოლიტპატიმრები.
რუსთაველის გამზირიდან აქციის მონაწილეებმა ცესკოსთან გადაინაცვლეს და შენობის ბლოკირება სცადეს. მათ დამცავი ჯებირები მოარღვიეს, რის პასუხადაც პოლიციამ წყლის ჭავლი გამოიყენა. აქციის წინ აშშ-ის საელჩომ და ევროკავშირის წარმომადგენლობამ გაავრცელეს ერთობლივი განცხადება, რომელშიც ვკითხულობთ: "საქართველოს სჭირდება პარლამენტი, რომელიც შეძლებს თავისი როლის შესრულებას გადაუდებელი პრობლემების გადაჭრაში, როგორიცაა ეკონომიკური არასტაბილურობა, პანდემია და რეგიონული დაძაბულობა; ამასთანავე, გაატარებს დამატებით რეფორმებს ქვეყნის სამომავლო დემოკრატიული, სამართლებრივი და საარჩევნო პროცესების გასაუმჯობესებლად. ყველა პოლიტიკურმა მხარემ დაუყოვნებლივ უნდა აიღოს პასუხისმგებლობა ასეთი შედეგის უზრუნველსაყოფად".
ამგვარი პროცესები, მოყოლებული 2003 წლიდან, ქვეყანაში არაერთხელ გვინახავს. რით განსხვავდება დღევანდელი ვითარება უწინდელისგან და შეიძლება თუ არა ამ მოვლენებმა ქვეყნის ინტერესები დააზიანოს? - ამ შეკითხვით დავიწყეთ ინტერვიუ ექსპერტ გია ხუხაშვილთან:
- მოდი, ფართო მასშტაბით შევხედოთ მიმდინარე პროცესს. ამ ტიპის პროტესტი გვინახავს ადრეც და სამწუხაროდ, ამას ქვეყნისთვის პოზიტიური შედეგი არასდროს მოუტანია, მაგრამ განსხვავება არის ის, რომ, ჩემი აზრით, დღეს უფრო შემაშფოთებელი ვითარებაა. ჯერ ერთი იმიტომ, რომ დღეს ჩვენ მხოლოდ პოლიტიკური კრიზისი არ გვაქვს, ჩვენს საზოგადოებას დღეს აქვს ორი მთავარი - სიკვდილისა და შიმშილის შიშთან დაკავშირებული უსერიოზულესი პრობლემები, ანუ პანდემია და უმძიმესი სოციალურ-ეკონომიკური ვითარება. ამას კომპლექსური ეფექტი აქვს, რასაც, შესაძლოა, მოჰყვეს მოვლენების გაცილებით მძიმე განვითარება, ვიდრე ასეთი დაპირისპირებების დროს აქამდე გვინახავს. დღეს ძალიან ბუნდოვნად ჩანს მოვლენების განვითარების პერსპექტივა. სამწუხაროდ, დღევანდელმა ხელისუფლებამ ყველა ის მანკიერი ტექნოლოგია, რაც ჩვენს უახლეს ისტორიაში არჩევნების გაყალბების თვალსაზრისით დაგროვდა, გადმოიღო და გამოიყენა, არაფერზე თქვა უარი და შექმნა საფუძველი, რომ ისედაც დაძაბული ვითარება გაუარესებულიყო. ჩემთვის ყველაზე აღმაშფოთებელი ის არის, რომ ხელისუფლებას ეს არ სჭირდებოდა. მას რომ სწორი ტაქტიკით ევლო და ოდნავ მაინც ეფიქრა სახელმწიფოზე, არ ჩატეხდა ყველა ხიდს თითქმის ყველა მიმართულებით და არ მიიღებდა დღევანდელ ვითარებას.
რაც შეეხება 8 ნოემბრის აქციას, აქ ჩემთვის მნიშვნელოვანი ორი გზავნილი გახმიანდა. პირველი ის, რომ ეს აქციები იქნება მშვიდობიანი და რევოლუციური სცენარი არ განიხილება; მეორე გზავნილად კი ჭკვიანურად აიტაცეს აშშ-ის ახალი პრეზიდენტის, ჯო ბაიდენის განცხადება, რომ ის არ ყოფს ადამიანებს ფერებად, გაიმეორეს იგივე, მიმართეს რა "ქართული ოცნების" მხარდამჭერებს და თქვეს, რომ პატივს სცემენ მათ არჩევანს. ულტიმატუმი და რაღაც დროის დათქმა, ვფიქრობ, არაფრის მომტანია.
არავის აქვს ილუზია, რომ მათ მოთხოვნებს ასე დათქმულ დროში შეასრულებს ხელისუფლება. როგორც ჩანს, ოპოზიცია მზად არის გრძელვადიანი პროცესისთვის, მაგრამ დიდი შეცდომა იქნება, თუ ამ პროცესში მათი მთავარი იარაღი აქციები იქნება. აქციის ტონალობა მისაღები იყო, დანარჩენს კი დრო გვაჩვენებს. თუ ამბობენ, არჩევნები გაყალბდაო, ამას მხოლოდ ემოციური განცხადებებით ვერ დაასაბუთებენ, ამას სჭირდება სერიოზული არგუმენტების მოგროვება, მით უფრო - ჩვენი დასავლელი პარტნიორებისთვის.
- დღეს ბევრს ლაპარაკობენ გაყალბებაზე, მაგრამ იყო კი ეს იმ მასშტაბის გაყალბება, რომ შედეგებზე ემოქმედა? ამას გეკითხებით იმიტომ, რომ ჩვენმა დასავლელმა პარტნიორებმა არჩევნები ლეგიტიმურად აღიარეს. მათ განცხადებებში ნახსენებია ხარვეზებიც, თუმცა არა ისეთი მნიშვნელოვანი, როგორც ოპოზიცია აცხადებს - "ქართული ოცნების" მხარდაჭერის დაახლოებით 4-5%-იან გაყალბებაზეა ლაპარაკი... ამასთანავე, შეგახსენებთ წინასაარჩევნო კვლევებს, რომლებშიც ყველგან ლიდერობდა "ქართული ოცნება" და მათ უმეტესობაში 40%-ზე მეტი მხარდაჭერა ჰქონდა. ამასთანავე, საინტერესოა, აქვს კი ოპოზიციას იმის თქმის საფუძველი, რომ ამ არჩევნებში გაიმარჯვა?.. მით უფრო, რომ "ნაციონალური მოძრაობისგან" ეს რევოლუციური რიტორიკა ისმოდა არჩევნებამდეც. ისეთი შთაბეჭდილება რჩება, რომ არჩევნებზე რაც უნდა მომხდარიყო, "ნაციონალური მოძრაობა" პოლიტიკური პროცესის ქუჩაში გადასატანად მაინც ყველაფერს გააკეთებდა... - ამ ვერსიას აქვს არსებობის უფლება. მოვლენების განვითარება აჩვენებს, რომ შესაძლოა მიხეილ სააკაშვილი და გუბაზ სანიკიძე ამაზე მართლაც ფიქრობდნენ, მაგრამ ოპოზიციის დანარჩენი ნაწილი, ვეჭვობ, ასეთ სცენარზე წინასწარ ყოფილიყო ხელმომწერი.
გეთანხმებით, ამ არჩევნებში "ქართული ოცნება" ყველაზე უკეთეს შედეგს აჩვენებდა, მაგრამ ვერ გავიზიარებ აზრს, რომ აუცილებლად გადალახავდა 40%-იან ჩამკეტს... საქმე ის არის, რომ ყველა წინასწარ კვლევაში გადაუწყვეტელი ამომრჩევლის რაოდენობა კრიტიკულზე მაღალი იყო. ამ ამომრჩევლის უმრავლესობას არც "ნაციონალური მოძრაობა" უნდოდა და არც - "ქართული ოცნება". ამ ხალხს სურდა ეპოვა ალტერნატიული ძალა, მაგრამ პროცესმა მათ ამის საშუალება არ მისცა.
ისევ ეს ორპოლუსიანი სივრცე შეიკრა, რაც ბოლო წლების მთავარ უბედურებად გვექცა. ჩვენ დღემდე არ ვიცით, რეალურად რა შედეგი მივიღეთ ამ არჩევნებზე. თუ ვილაპარაკებთ 4-5%-იან გაყალბებაზე, პოლიტიკური მოზაიკიდან გამომდინარე, შეიძლება სწორედ ეს პროცენტები ყოფილიყო მნიშვნელოვანი, ანუ ამ მონაცემებს ხელისუფლების ფორმირების საკითხი შეეცვალა და "ქართული ოცნება" წასულიყო ოპოზიციაში.
- დღეს, როდესაც ქვეყანაში არაერთი თვალსაზრისით ურთულესი ვითარებაა, სწორია ოპოზიციის გადაწყვეტილება, უარი თქვას მანდატებზე? - თუ არ იქნება სამართლიანობა, ვერ იქნება მშვიდობა. გეთანხმებით, რომ სახელმწიფო ინტერესები უნდა დადგეს პოლიტიკურ ინტერესებზე მაღლა, მაგრამ ეს მოთხოვნა მხოლოდ ოპოზიციის მიმართ არ უნდა გვქონდეს.
ეს, უპირველესად, ხელისუფლებას უნდა მოვთხოვოთ, რომელმაც, ფაქტობრივად, თვითონ დააყენა ეჭვქვეშ საკუთარი ლეგიტიმაცია. ჩვენ შეიძლება პრეტენზია გვქონდეს ოპოზიციასთან, მაგრამ არანაკლები პრეტენზია უნდა გვქონდეს ხელისუფლებასთან, რომელიც კი ცდილობს, ხელი შეაწმინდოს ოპოზიციას - პანდემია, ლარის კურსი და ყველაფერი მას გადააბრალოს, მაგრამ ეს აბსურდია, რადგან ნებისმიერ პოლიტიკურ და სოციალურ-ეკონომიკურ პროცესებზე პასუხისმგებელია ხელისუფლება. თითის სხვისკენ გაშვერა არ არის სახელმწიფოებრივი ქცევა და ხელისუფლების არაკეთილსინდისიერებაზე მეტყველებს.
თუ ხელისუფლება არ გააჩენს სამართლიანობის განცდას, ისევ ეცდება საზოგადოების გახლეჩას და ილაპარაკებს ფარულ ჩანაწერებსა თუ სახელმწიფო გადატრიალებაზე, მისთვისვე იქნება ცუდი.
გუბაზ სანიკიძე რომ სააკაშვილის ბიძას ელაპარაკება და ამაზე შეთქმულების თეორიის აგებას ცდილობ, ეს საქმის შეკერვის ძალიან დაბალი დონის მცდელობაა. აღარაფერს ვამბობ სალომე სამადაშვილის სატელეფონო საუბრის მოსმენაზე, რაც მართლაც ამაზრზენია. ამ ხელისუფლებამ ამაზეც კი არ თქვა უარი. ჩემი აზრით, დღევანდელი "ქართული ოცნება" ჩამოყალიბდა ხელისუფლებაში მყოფ "ნაციონალურ მოძრაობად". არაფერზე თქვეს უარი გარდა ციხეებისა და ცოცხებისა...
დღევანდელი ვითარებით ისე გამოდის, რომ ბიძინა ივანიშვილს ძალიანაც მოსწონდა ის სისტემა, ამიტომაც წაართვა სააკაშვილს და ახლა თვითონ თამაშობს.
ჩემი აზრით, როგორც უნდა განვითარდეს მოვლენები - ოპოზიცია ქუჩის პროტესტს გააგრძელებს თუ პარლამენტში შევა, ფინალი იქნება ვადამდელი საპარლამენტო არჩევნები, რადგან ქვეყანაში მარტო ეს არ არის პრობლემა. მხოლოდ ეს რომ იყოს, შეიძლებოდა ხელისუფლებას ჰქონოდა ილუზია, რომ მას სხვადასხვა მეთოდით გადატეხდა, მაგრამ ფონი ძალიან მძიმეა - პანდემია და სოციალურ-ეკონომიკური პრობლემები, რომელთა მოგვარების პოზიტიური გეგმა მათ არა აქვთ. ეს ყველაფერი შექმნის კუმულაციურ ეფექტს, ამას დაემატება პოლიტიკური რყევები და ვერც ერთი ხელისუფალი, მით უფრო - ასეთი მყიფე ლეგიტიმაციის, ამას ვერ გაუძლებს. აქ მთავარია, ჩვენ, საზოგადოებამ, ნაკლები ზიანის მომტანი რეკომენდაციები მივცეთ პოლიტიკურ სპექტრს. მიმაჩნია, რომ რიგგარეშე არჩევნებამდე ნაკლები დანაკარგით მისვლა შესაძლებელია ოპოზიციის პარლამენტში შესვლით. არ მესმის, რატომ არ განიხილავს ოპოზიცია ამ სცენარს. კი ბატონო, ისინი მიიჩნევენ, რომ არჩევნები გაყალბდა, მაგრამ პარლამენტში შესვლით ოპოზიციას შეუძლია საპარლამენტო არჩევნების შედეგების გამოსაძიებლად კომისია შექმნას. იქ მათ უფლება ექნებათ, დაჰკითხონ ყველა - ჟვანიათი დაწყებული, სუს-ის წარმომადგენლებით დამთავრებული და ამ საგამოძიებო პროცესის შედეგად გამოაქვეყნონ შესაფერისი არგუმენტებით, დაკითხვის ოქმებითა და კონკრეტული რიცხვებით გამყარებული დასკვნა. ამის შემდეგ, თუკი დასაბუთებული ბრალდებები იარსებებს, მათ შეუძლიათ ბევრი სისხლის სამართლის საქმის აღძვრა მოითხოვონ...
ოპოზიციას შეუძლია წარმართოს ძალიან სერიოზული პროცესი, რომლის შედეგად გამოჩნდება, იყო თუ არა გაყალბება იმ მასშტაბის, რომ ის აისახა არჩევნების შედეგზე. თუ ეს დადასტურდება, შეუძლიათ პარლამენტშივე მოითხოვონ რიგგარეშე არჩევნები და თუ ხელისუფლება ამას არ დათანხმდება, მაშინ დატოვონ პარლამენტი. ეს ჩვენი საერთაშორისო პარტნიორებისთვისაც უფრო გასაგები და მისაღები ნაბიჯები იქნება. "ქართულ ოცნებასაც" შეუძლია დათმობა, მაგალითად, ამგვარი საგამოძიებო კომისიის შექმნა ხელისუფლებისა და ოპოზიციის შეთანხმებით. შეიძლება ხელისუფლებამ შესთავაზოს ოპოზიციას, თუ მათ ეჭვი ეპარებათ რამეში, შექმნან კომისია, ოღონდ საპარლამენტო საქმიანობის რეჟიმში და თუ ამ კომისიის მუშაობით გამოვლინდა, რომ დადასტურებული დარღვევები არსებითად ცვლის არჩევნების შედეგებს, მაშინ დაინიშნოს ვადამდელი არჩევნები.
ცივილიზებულ ტაქტიკას რომ თავი დავანებოთ, ამგვარ ქმედებას სხვა ძალა ექნება. ასე არც სახელმწიფო დაზარალდება. წინ ისედაც უმძიმესი ზამთარი გვიდევს, ეს პოლიტიკური რყევები კი საფრთხეს ზრდის და ეს, უპირველესად, მოქალაქეებზე აისახება. შორს ვარ იმ აზრისგან, რომ ყველაფერი ოპოზიციას დავაბრალო, მაგრამ ბოლოს ისე გამოვა, რომ ამაში მათი წილი ბრალეულობაც იქნება. ამ მოსაზრების საწინააღმდეგოდ ოპოზიციის არგუმენტი ასეთია - ამბობენ, ამას ჩვენი ამომრჩეველი ვერ გაიგებსო, მაგრამ ამ მოსაზრებას მე არ ვიზიარებ.
სწრაფ შედეგზე ორიენტირებული ამომრჩეველი შეიძლება დღეს გაბრაზდეს, მაგრამ ხვალ პროცესის გაგრძელებას რომ დაინახავს, აღიარებს, რომ სახელმწიფოს ინტერესებისა და პოლიტიკური ტაქტიკის თვალსაზრისით მხოლოდ ეს არის სწორი გზა. ყველაზე დიდი პრობლემა კი ის გახლავთ, რომ ხელისუფლება დღეს არის პოლიტიკურ ბუნკერში. ოპოზიციაც პრობლემურია, მაგრამ არ შეიძლება ოპონენტებს არ ელაპარაკებოდე. მეტიც - ხელისუფლება არც სამოქალაქო საზოგადოებას ელაპარაკება, პოზიტიური დღის წესრიგი არა აქვს, არ აქვს გეგმა არც პოლიტიკური კრიზის დაძლევის და არც - სოციალურ-ეკონომიკური პრობლემების მოგვარების. ისინი არიან აბსოლუტურ თვითიზოლაციაში და მათი ერთადერთი საზრუნავი ძალაუფლების შენარჩუნებაა.
ხელისუფლება, რომელიც არავის ელაპარაკება, მხოლოდ ფარულ ჩანაწერებს აქვეყნებს და ვიღაცის შეშინებას ან მოსყიდვას ცდილობს, საშიშია.
- ჩვენი ამერიკელი და ევროპელი პარტნიორები მოლაპარაკებების აუცილებლობაზე ლაპარაკობენ. შეიძლება მათი შუამავლობით გამართული მოლაპარაკებები შედეგიანი იყოს? - ჩემი აზრით, ჯერჯერობით ეს არარეალურია. საქმე ის არის, რომ ბიძინა ივანიშვილის მართვის კონსტრუქცია, ისევე, როგორც მისი წინამორბედი სააკაშვილისა, დგას აბსოლუტურ ძალაუფლებაზე. ეს არის არა პოლიტიკური, არამედ რაღაც რელიგიური კონსტრუქცია, სადაც არიან ღმერთი და მისი მრევლი, ის კი, ვინც ამ მრევლის წევრი არ არის, ერეტიკოსია. ბიძინა ივანიშვილი ძალაუფლების 1%-ის დამთმობიც ვერ არის, რადგან დომინოს პრინციპით აშენებული კონსტრუქცია შეიძლება ძალიან იოლად დაეშალოს და ამის ეშინია. დღეს მას პრობლემა არ ექნებოდა, ერთი-ორი პოლიტიკური პარტნიორი რომ გაეჩინა, არ გამოეცხადებინა, რომ "ქართული ოცნებისთვის" მიუცემელი ყოველი ხმა, თურმე, რევანშისტული ყოფილა... ასეთ შემთხვევაში 40%-ზე ნაკლები მხარდაჭერის პირობებშიც ადვილად მოახერხებდა კოალიციის შექმნას და დღეს ასეთი დაძაბულობა აღარ იქნებოდა...
- თუმცა ოპოზიციურმა პარტიებმა შეთანხმება გააფორმეს, რომ "ქართულ ოცნებასთან" კოალიციას არ შექმნიდნენ. - და რატომ მოხდა ეს? ამას ხომ წინა ისტორია ჰქონდა! ეს განაპირობა "ქართული ოცნების" არასწორმა ქცევამ, იმ რეალობამ, როდესაც ხელისუფლებასთან დიალოგი შეუძლებელი გახდა...
- თუმცა 8 მარტის შეთანხმებით "ქართულმა ოცნებამ" ძალიან მნიშვნელოვანი ცვლილებები მიიღო... - გეთანხმებით, ეს იყო ერთადერთი შემთხვევა და ისტორიული გადაწყვეტილება, მაგრამ ეს ვერ მოხერხდა, ვიდრე პროცესში უცხოელები არ ჩაერივნენ.
ვერ გამოვრიცხავ, რომ თუ დასავლეთი ჩაერევა, პრობლემა დღესაც მოგვარდეს, მაგრამ ესეც იძულებითი ნაბიჯი იქნება და არა - ხელისუფლების სურვილი. თუ ჩვენი დასავლელი პარტნიორები ისეთივე კატეგორიულობით მოითხოვენ შეთანხმებას, შეიძლება ხელისუფლებასაც და ოპოზიციასაც მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილებების მიღება მოუხდეთ, მაგრამ "ქართულ ოცნებასა" და ოპოზიციას შორის პირდაპირი დიალოგის არ მჯერა.
- დღეს ვითარების განსამუხტავად რა იქნებოდა ხელისუფლებისა და ოპოზიციის სწორი ნაბიჯი? - ახლა ქვეყანა სახიფათო ზღვარზეა... ამ ვითარებაში ერთ-ერთი გამოსავალი შეიძლება იყოს ხმების გადათვლა საერთაშორისო პარტნიორების დაკვირვების ქვეშ. თუ ხელისუფლება მიიჩნევს, რომ მართალია და შეცდომები ადამიანური ფაქტორით არის გამოწვეული, მაშინ რა უშლის ხელს, პოლიტიკური კრიზისის თავიდან ასაცილებლად ადგეს და ბიულეტენები ხელახლა დათვალოს?! ეს ხელისუფლების საუკეთესო ნაბიჯი იქნებოდა, ოპოზიციის საუკეთესო გადაწყვეტილება კი იქნება პარლამენტში შესვლა და ბრძოლის იქიდან გაგრძელება. ოპოზიციას შეუძლია პარლამენტში შექმნას საგამოძიებო კომისია, რომელიც არჩევნების პროცესს შეისწავლის. თუ კომისიამ დაადასტურა, რომ არჩევნები დარღვევებით ჩატარდა, მაშინ უკვე სხვა საქმეა...
- აშშ-ში 3 ნოემბერს გამართულ საპრეზიდენტო არჩევნებში გაიმარჯვა დემოკრატიული პარტიის კანდიდატმა ჯო ბაიდენმა... - ვფიქრობ, ამ გამარჯვებით მსოფლიო უბრუნდება პროგნოზირებად და კარგად დალაგებულ პოლიტიკურ-დიპლომატიური ურთიერთობის კალაპოტს. უცხო არავისთვისაა, რომ ტრამპის პრეზიდენტობისას ძალიან არასტანდარტულად ხდებოდა ყველაფერი. ბევრი რამ გასცდა ტრადიციული პოლიტიკური განვითარების ფარგლებს. შეიძლება ითქვას, რომ ბაიდენი, როგორც ისტებლიშმენტის ტრადიციული წარმომადგენელი, ჩვეულ და პროგნოზირებად მატრიცაში აბრუნებს სამყაროს. ეს კარგია, რადგან მსოფლიოს პანდემიასა და სხვა პრობლემებთან დაკავშირებით დიდი გამოწვევები აქვს და გლობალურ პოლიტიკაში ზედმეტი რყევები და რევოლუციური ცვლილებები სასარგებლო არ იქნება.