"ვაზი ფულს შეიძლება არ ისხამდეს, მაგრამ იმედი სუ ასხია"
"აბა, სათოხნელად შენ არ მარგიხარ და არც გეძახი, სხვა რაღა გევალება?"
"შემოდგომაზე იმ ციკანივით ჩვენს იმედს ყელში ისევ დანას გამოუსვამენ და მაინც, მერმისს, ისევ ჩვენი ნებით მივალთ სასაკლაოზე"
"ყურძნის კრეფას მოვრჩით. რთველი გრძელდება!" - ასე უპატაკა კახეთის ერთ-ერთმა გონებამახვილმა რაიკომის მდივანმა ამ ოცდაათიოდე წლის წინ მაშინდელ ცეკას მდივანს სამთავრობო, ანუ სხვათათვის ყურმიუწვდომ ტელეფონზე და მისი ენამახვილობა თოფივით გავარდა, "ლეგენდად დარჩა" მოსახლეობაში. იმ წელიწადს "რთველი" ღვინის ქარხნებში გაზაფხულამდე გაგრძელდა და კარგა ხანს აღარ გაჩერებულა.
იმ "რთველმა" პირველად მაშინ წაიფორხილა, როდესაც წალდივით ნასროლი გორბაჩოვის ანტიალკოჰოლური კანონი დაერია კახელების ზვრებსა და "ზაოდებს". ნამდვილი რთველი კი მაშინ გაჩერდა, როდესაც ქვეყნის დამოუკიდებლობისთვის თუ სოციალიზმისგან გათავისუფლებისთვის ბრძოლის ტალღამ გრიგალივით გადაურბინა სახალხო მეურნეობის ყველა დარგს. მათ შორის სოფლის მეურნეობასაც და დაგვიტოვა გაპარტახებული ზვრები, გამეჩხრებული ვენახები, აბალახებული ველ-მინდვრები თუ ხეხილის ბაღები...
დღესაც, მორჩა, "ოქროსფერი შემოდგომაც" გაჟანგისფრდა და რთველ-ზეიმსაც "ლილა გაუხუნდა". დღეს რთველში, როგორც მანამდე, აღარც ნახევარი საქართველო ჩადის და არც იმათი ნახევარია კახეთში, ვინც "გაქალაქებულ" შვილებსა და შვილიშვილებს კურსელებიანად და ნაცნობ-მეგობრებიანად იპატიჟებდა. აღარც ზვრები ხმიანობს ძველებურად, აღარც რთვლისთვის შეწირული ციკნების კიკინი აფრთხობს "ტაჩკის ლეკვებს", არც ერთმანეთში არეული მწვადის, მაჭრისა და ახალგამომცხვარი შოთის სუნი ათრობს მადას, არც ერეკლესა და ილიას სადღეგრძელოები ისმის, არც "მრუდე ვაზის" და კახური ღვინის ხოტბა-დიდება.
ოცი წელია, კახელი გლეხი ჯიუტად ეჭიდავება აბდუშაჰილივით ნახევრად შიშველ და ხელისუფლების დაპირებებით ქონწასმულ იმედს, უფრო სწორად, უიმედობას. 365 დღე თავაუღებლად შრომობს, ეფერება, ელოლიავება ოდითგან ოჯახის მარჩენალსა და გადამრჩენ ვაზს იმ ერთი დღისთვის, იმ ერთი სიხარულისთვის, "რთველი" რომ ერქვა, დღეს ხელებში რომ ჩაჰკვდომია და ქანცგაწყვეტილი უღონოდ ცდილობს მის მოსულიერებას, გაცოცხლებას, მაგრამ...
წელს მთავრობამ მოსახლეობის საკეთილდღეოდ არაორდინარული ნაბიჯი გადადგა. ღვინის ქარხნებს "ურჩია", ძველი ღვინოებისგან საკონიაკე სპირტი გამოეხადათ და ასე გაეთავისუფლებინათ ცისტერნები, ხოლო ყურძნის საყიდლად სესხს შეჰპირდა. ამან ნაყოფი უმალ გამოიღო და მოსახლეობამაც შვებით ამოისუნთქა. ბოლო ოცი წლის მანძილზე პირველად მოეხსნა გლეხს ყურძნის რეალიზაციის პრობლემა. არც რაიონიდან რაიონში უტარებია ხვეწნა-ხვეწნით, ყურძენი მიიღეთო და არც დედაქალაქში უძებნია მყიდველი ჭარბი მოსავლის გასასაღებლად. რაკი ეს უმთავრესი პრობლემა გადაუჭრა მთავრობამ, მოსახლეობას არც ყურძნის შესყიდვის დადგენილ ფასზე დაუწუწუნია, მით უმეტეს, რომ სახელმწიფომ თითოეულ კილოგრამ ყურძენში 15 თეთრი სუბსიდიის სახით აჩუქა. ახლა, მთავარია, რამდენად დროულად მიიღებს მოსახლეობა ჩაბარებული ყურძნის საზღაურს. თუ ახლაც არ დააწყვეტენ გლეხებს ნერვებს ფულის აღების მოლოდინში. თუმცა მეღვინეებსა და ქარხნის მესაკუთრეებზე ამას ვერ ვიტყვით. ისინი "რატომღაც" გაურბიან სახელმწიფოსგან სესხის აღებისა და ღვინის სპირტად ქცევის ეკონომიკურ ეფექტზე გულწრფელ საუბარს და აშკარად ეტყობათ, ავისმომასწავებელი ფიქრები უმღვრევთ გონებას. ჯერ ერთი, სახელმწიფო სესხის აღების ძველი გამოცდილება აქვთ და მეორეც, ამ სესხის დროულად გადაუხდელობის შემთხვევაში ხომ საკუთარი ქონებით თუ წარმოების საშუალებებით აგებენ პასუხს! ეს "პასუხისმგებლობა" თუ "ნაციონალიზაცია" ახლა არ დაწყებულა. როგორც ამბობენ, ღვინის ქარხნების უმეტესობას ძველი პატრონი აღარა ჰყავს. ადგილობრივ ხელისუფლებაში განმარტავენ, რომ ეს ქარხნები "სააქციო საზოგადოებაა", ხოლო კითხვაზე, ვის ეკუთვნის აქციების საკონტროლო პაკეტი? - პასუხობენ: "ზოგი ვის და ზოგი ვის"(!) და უკვე ვეღარ გაიგებ, ვინ შეჭამა "რთველი".
ასეთი "საჯაროობის" პირობებში, ცხადია, ძნელია იმის გაგებაც, მევენახეობა-მეღვინეობის აღორძინების ორგანიზებული გეგმის ერთ-ერთი პუნქტი იყო მთავრობის ეს ღონისძიება თუ ეკონომიკური სიდუხჭირის ზღვარგადაცილებული მოსახლეობის დასამშვიდებელი დროებითი აქცია.
ჟურნალისტური ტენდენციურობისა და ეკონომიკური პოლიტიკის დილეტანტიზმის თავიდან ასაცილებლად თავად კახელებთან საუბარი ვამჯობინე. რესპონდენტი კი, არც მეტი, არც ნაკლები, ბოდბისხევის ბაზარში ვიპოვე. შროშის თიხასავით გამომწვარი სახე ჰქონდა, ხარივით ვეებერთელა და ფიქრიანი თვალები. ასაკს მხრებში ოდნავ მოეხარა, მაგრამ მაინც ამაყად იმზირებოდა. ყველა კახელივით, ისიც სიტყვაძუნწობდა, მაგრამ გამოცდილებით ვიცი ამის "წამალი", - კახელი თავის ღვინოსთან უნდა მიიყვანო (ან თავი მიაყვანინო), აუცილებლად გაგასინჯებს. შენ, რა თქმა უნდა, შეუქებ. და ისიც თუნდაც დილამდე მოგიყვება თავისი "შემოქმედების" შესახებ. მით უმეტეს, თუ შიგადაშიგ ამ "შემოქმედებით ტკბობას" ერთნაირად განიცდით.
ჟიულ კევლიშვილი ქიზიყელი კაცია თავისი აზრით, წარსულით, აწმყოთი და ხასიათით.
- ჟიულ, შენ (ქიზიყში დღესაც ვერ იტანენ "თქვენობითა" და "ბატონობით" მიმართვას), ვატყობ, ნაადრევად მოგირთვლია, ღვინო უკვე გაწმენდილი გაქვს.
- რთვლისა რა გითხრა... მე და ჩემმა კნეინამ კონსპირირებულად გამოვკრიფეთ ნელ-ნელა ყურძენი. ბიჭსაც არ ეცალა, ვერ ჩამოვიდა. მარტო ჩემი ძმისშვილი მეხმარებოდა, მანქანით იმან ამაზიდინა სახლამდე. არც არავისთვინ დამიძახია პურისჭამაზე. ეტყობა, დავბერდი, გული აღარა მააქ...
- ქარხანაში მიიტანე ყურძენი?
- არა, რამდენი წელია, ქარხანას აღარ ვეღრიჯები, მიიღე-მეთქი.
- რატო, ფასი არ მოგწონს?
- რად მემეწონება? ვერ ატყობ, ყველაფრის ფასი გაუხედნავი კვიცივით რო ხტუნაობს, ე ჩვენი ყურძნის ფასი ტკეპნის მარტო ერთ ადგილს. თუმცა, მთლად ეგრეც არ არი საქმე. სანამ ყურძენ დავკრეფამდი, თბილისში ჩავედი, მივიარ-მოვიარე, გავიკითხ-გამოვიკითხე... ჩვენი ყურძენი ერთ ლარში სუ რია-რია გადიოდა. ერთ პატარა ბიჭს შევევაჭრე, სამოცდაათად ვერ მამცემ-მეთქი და თავი გაიგიჟა, - რას ამბობ, ძია, ესაო, ხირსის ყურძენია, რაც ამაზე შრომა მაქ გაწეული. სუ ლარი ოცში ვყიდე, ცოტაღა დამრჩა და იმიტომ გაძლევ ეგრე იაფადაო. რა გვარის კაცი ხარ-მეთქი, ვკითხე და - მაქაცარიაო. მე ვუთხარი, შვილო, ეგ ყურძენი ჩემს მომიჯნესას ჰგავს, მაგრამ ჩემ სოფელში რო ეგეთი გვარი იყოი, აუცილებლად მეცოდინებოდა-მეთქი. მერმე გამოტყდა, რო ხირსა კი არა, კახეთში საერთოდ არ იყო ნამყოფი.
ეხლა რად მოგიყევი ეს ისტორია. ჩვენა, კახელებსა, ვაჭრობა არ შეგვიძლია, არ მოგვცა მაგის ნიჭი და ოფსილა ღმერთმა. მოვიყვანთ მოსავალს, ვდგავართ და შევყურებთ მთავრობას, როდის წაიღებს, ან თუ წაიღებს ჩვენს ოფლსა და გარჯას მუქთად. იმას კიდე არ უნდა შენი ყურძენი და ძალაა, კაცო? სამ-ოთხ შაურსაც ხათრით იძლევა. ჩვენ კიდე, მივადგებით და იყიდეო. ეგრე სად არი? აქ საწყენი ერთი რამეა, - თუ საბაზრო ეკონომიკაა და ბაზარი ადგენს ყველაფრის ფასსა, ყურძნის ფასი მთავრობამ რად უნდა დამიდგინოს? რო გაიძახიან, რუსეთის ბაზარი დაიკეტა და სადღა გავიტანოთ ჩვენი ღვინოო, ეგ რა ჩემი საქმეა, კაცო?.. შენ იმიტო არ აგირჩიეს წინამძღოლად, რო ბაზრები კი არ უნდა მიანგრ-მოანგრიო და დაკეტო, პირიქით, ახალ-ახალი გახსნა და მეც ხელ-ფეხი გამიხსნა, რო ხეირი ვნახო. აბა სათოხნელად შენ არ მარგიხარ და არც გეძახი, სხვა რაღა გევალება?
პოლიტიკაი თავი დავანებოთ...
შარშან შემოდგომაზე, მეზობლებს ვუთხარი, ტყუილად ელოდებით, რო მარნები იმ ფასად ჩაიბარებენ ყურძენს, ჩვენ რო გვინდა-მეთქი. ჩვენ თავს ჩვენ თვითონ მივხედოთ, ხუთი-ექვსი კაცი გავერთიანდეთ, მოვარჩიოთ ას-ასი კილო ყურძენი, რიგრიგობით დავდგეთ თბილისში და ვყიდოთ ნელ-ნელა, ყველა მოგებული დავრჩებით-მეთქი. ჯერ ჭკუაში დაუჯდათ, მერე ერთმა, - მეო, ბაზარში ვერ დავდგებიო, მეორემ - სად წავიდე, კაცო, თბილისის გზაც არ ვიცი ხეირიანადო, მესამემ - საქონელი უპატრონოდ როგო დავტოვოო... და ჩაიშალა ჩემი გეგმა.
- აბა, რა ქენი?
- რა ვქენი და, რაც ჩემთვინ მინდოდა, ხო დავწურე და ღვინო დავაყენე. რაც არა და ბადაგად მოვადუღე. ოთხი ძირი კაკალი მიდგა. დავსვი დედაკაცი და თითო ჩურჩხელი ასხმაში ათ თეთრს შავპირდი. ათას ხუთასი ჩურჩხელა სამ კვირაში გაამზადა. ცოტა სხვებიც მაიხმარა, ეგრე ვთქვათ, ექსპლუატაცია გაუწია. წავიღე თბილისში და მაღაზიებში დავარიგე. თითო ლარს ულაპარაკოდ მაძლევდნენ. აი, ჩემი მაჯის სიმსხოები იყო! ვინც ჭამა, ჩურჩხლის გემო ეხლა გავიგეო, იძახდა. რაც ქარხანაში მთელ ჩემ მოსავალში უნდა გადაეხადათ, იმაზე მეტი ჩურჩხელებით ვიშოვე.
- მაგარი ბიზნესი დაგიტრიალებია...
- ხო, მეცხრე ადგილზე გაველ!
- შენ წინ ვინ გავიდნენ?
- სინგაპური, ახალი ზელანდია და... რავი, სხვები არ მახსომს...
ცოტა ხნის წინ თელავში გამოფენა მააწყეს. აი, როგორ ვაშენებთ ქვეყანასაო. თან პრეზიდენტმა ტელევიზორით გვამცნო, რო ორას ქვეყანაში მეცხრე ადგილზე გავსულვართ ფულის კეთება-დაგროვებაში და ეგეთ რამეებში. სირცხვილია, შვილო! ეგეთი რამეების თქმა, მართალიც რო იყოს, სირცხვილია.
ნათესავებთან ვეღარ მივდივარ, ძმაკაცებთან ვეღარ გავდივარ, მეზობელთან რო გავალ საქმეზე, ჭიშკარს იქით არ ვაბიჯებ, უხერხულად არ ჩავაყენო, იქნება საჭმელი არა აქვს, მიპატიჟება რო უნდოდეს-მეთქი. ხო ვხედამ, ყველას უჭირს. მა ვიღა გავიდა მეცხრე ადგილზე? ერთი ხელი დაადონ, თუ ვინმეა ჩემ სოფელში მაგეთი და ვიტყვი, დავუჩაგრივართ იმ შობელძაღლებს, პირველი ადგილი გვეკუთვნოდა-მეთქი...
იმ ანეკდოტისა არ იყოს, პატარძალმა რო იჩივლა სასამართლოში და მეო, ბატონო მოსამართლევ, დოკუმენტი კი არ მინდა, "ის" მინდა, "ისაო". ჩვენი საქმეც ეგრეა. ჩვენ ადგილი კი არ გვინდა, კაცო, ფული გვინდა. ჩვენ მოყვანილ მოსავალში აღებული ფული, რო გოგო-ბიჭები გამოვკვებოთ და ჩავაცვათ-დავახუროთ.
- ამ სამიოდე თვის წინ მთავრობამ თქვენთვის სპეციალური საიტი შექმნა. დაგეხმარათ რამეში?
- რა საიტი?
- კომპიუტერული საიტი, სადაც განცხადებას მოათავსებთ, დავუშვათ ასეთს: "კევლიაანთ ჟიულა გთავაზობთ ხირხატში მოწეულ 3 ტონა რქაწითელს. 1კგ-ის ფასი - ერთი ლარი. მყიდველი ჩამოვიდეს სოფელ მაჩხაანში".
- ხოო, ეგეთი საიტი არ ვიცი, მაგრამ... კომპიუტერი კი გამიგია. ეგა, ამ ოცი-ოცდახუთი წლის წინ ჯერ საქართველოშიც არსად ენახათ, მე მგონი, უცხოპლანეტელებმა ჩამაიტანეს ჩვენთან.
- ვინ "უცხოპლანეტელებმა", კაცო?
- ჰო, არ იცი, უცხოპლანეტელები რო ჩამოვიდნენ კახეთში? ანეკდოტად დადიოდა კარგა ხანს. მედიკო მეზვრიშვილს მიუღია სტუმრები. კარგად უქეიფებია, ჩვენი გასაჭირიც მოუყოლია და მერე როგორც მიღებული იყო იმხანად, შეძლებულ ოჯახებში დაუნაწილებია ღამის გასათევად. თურმე ვერ შაატყობდი, ვინ კაცი იყო და ვინ ქალი. მედიკოსაც მორიდებია ამ საკითხზე რამე ეკითხა იმათთვის და ინტუიციას უღალატია, - "ბუღა-მიხოსთან" ქალი უცხოპლანეტელი დაურჩენია. სამაგიეროდ, მიხოს არ უღალატა ალღომ და "დაეპადხოდა" ჩვენს სტუმარს თურმე: თქვენთანა ბალღები როგორა ჩნდებიანო? კომპიუტერითაო. მივცემთ კომპიუტერს სათანადო პროგრამას, დავაჭერთ ღილაკს თითსა და
ბალღი გვინდა, შენი მსგავსი გინდა თუ როგორი, უკვე მზად არიო. თან ვერცხლისფერი რაღაც ხელსაწყო უჩვენებია ჩვენი მიხოსთვინ.
როგორც მასპინძელს ჰქონდა გათვლილი, კითხვა შეუბრუნებია უცხოპლანეტელს, - თქვენთანაო? და მიხოსაც უჩვენებია თავისი "კომპიუტერი". მთელი ღამე კომპიუტერის ჩვენებაში გაუტარებია "ბუღა მიხოს".
დილით მედიკოს შავი "ვოლგით" შემოუვლია სტუმრების მოსაკითხად. რასა ხედავს, ტირის უცხოპლანეტელი.
ტირის კი არა, ცრემლის ტბაა დაყენებული. რა უყავი, ბიჭო, ამ ადამიანსაო? - განრისხებულა გუბერნატორი.
- არაფერი, ქალბატონო მედიკო, ეგრე და ეგრე იყო. მაგან თავისი კომპიუტერი მაჩვენა, მე ჩემი ვაჩვენე. ეხლა კიდე გადამკიდებია, გინდა თუ არა გავცვალოთ, ჩემ პლანეტაზე უნდა წავიღოო.
ეგრე რო, კომპიუტერი კახელებს არ გვესწავლება რა არი, მაგრამ ე საიტებში ცოტას კი მოვიკოჭლებთ.
- მოიკოჭლებთ და... იმიტომაა, ყურძენი რომ გასაყიდი გრჩებათ.
- სადა ნახე გადაყრილი ჭირნახული ან მოუკრეფავი, შვილო? ვისაც აზრი შერჩენია, თავისი თავის დაკვალიანებაც არ გაუჭირდება...
იმ წყობამ წერა-კითხვის უცოდინარი ხალხი ჩაიბარა, ქამარზე გამაიბა და დებილი ბალღივით დაატარებდა სახლიდან სამუშაოზე, სამუშაოდან სახლში. უბორნიაშიც და სასადილოშიც იმას დავყავდით... ჩანგლის დაჭერა რო გვასწავლა და ქაღალდის ხმარება, თავი გენიოსებად მივიჩნიეთ და ჩემი შვილიშვილივით ხელს რო მაშვებინებს ხოლმე, სადმე როცა მიმყავ, - თავისუფლება მოვინდომეთ. ამ წყობამაც გაგვიშვა ხელი და... ეხლა ჩვენ ვუწვდით ხელს, მემეხმარე გუბეზე გადახტომაშიო. შე მამაცხონებულო, იმდენი ოფსილა თუ გააქ, მთელი წელი ვენახში დააბოტებ, მერე რა უყო და როგო მაიხმარო ის მოსავალი, ეგ როგო არ უნდა იცოდე?
კომუნისტების დროს თბილისში ვერ მიგვქონდა ყურძენი. გზაზე გვართმევდნენ, ან უკან გვაბრუნებდნენ, ქარხანაში მიიტანეო. ეხლა გვეუბნებიან, სადაც გინდა, იქ წაიღეო და ესენი მაინც დაკეტილი მარნის კარებს ამტვრევენ, მიიღეო. გაგიგია ეგეთი რამე, კაცო?
ეეჰ, ჩვენი სატკივარი სუ სხვა რამეა, მაგრამ იმაზე არავინ ლაპარაკობს.
- თქვი ჟიულ, მე გისმენ გულისყურით.
- ერთ ჩემს ძმაკაცს ვენახი ჰქონდა ალაზნის ველზე. წყობა რო შეიცვალა, მაშინ მეურნეობის ვენახები გაგვინაწილეს და იმასაც შეხვდა. ბებერი და გამეჩხერებული ვენახი იყო. გაკაფა, მიწა ბულდოზერით დააბრუნა და სუ ნამყენი ვაზი ჩაყარა. სამ-ოთხ წელიწადში იმ არემარეში უკეთეს ვენახს ვერ ნახავდი. კაცი მიუგზავნეს, ხომ არ გაყიდიო? რას ამბობ, კაცო, ჩემი შვილიშვილის სახელზე მაქ ეგ ვენახი გაშენებული, 2 წლის იყო, ნამყენს რო ვყრიდი, ხელით დავატარებდი და თითო მუჭა მიწას იმასაც ვაყრევინებდი ვაზისთვის, დაამახსოვრდება და მე რო აღარ ვიქნები, იოლად ვეღარ შეელევა-მეთქი. ვენახს როგორ გავუყიდიო! ცოტა ხნის მერე რიგრიგობით გაქრა იმის გარშემო ვენახები. ერთ დღესაც რო მივიდა, თვალს არ უჯერებდა, ათიოდე ჰექტარზე პირწმინდად გადაეხნათ ნავენახარები და მარტო თავის ჩაყრილი ვაზიღა იდგა ობლად, კუნძულივით. აღარც საურმე დაეტოვებინათ, აღარც სამანქანე.
ორიოდე დღეში ისევ მივიდა ვიღაცის "მოურავი" ჩემ ძმაკაცთან. თუ გინდა, ფულს მოგცემთ, თუ გინდა, ვენახს გიყიდი სანაცვლოდ, სადაც იტყვიო, - უთხრა. ამან - იმ კაცს დამალაპარაკე, ვისიც არი ეს არემარეო. მიიყვანეს ერთ გასუქებულ ქალაქელთან. ჩემს ძმაკაცს უთქვამს, რო ვიცოდე, ნამდვილად შენ ყიდულობ იმ მიწებს, კიდევ არ დამწყდებოდა გული, მაგრამ ეგრე მგონია, შენც სხვისი შუამავალი ხარ, მაგრამ რა გიყო, სხვა გზა რო არ მაქო და... შეელია თავის ვენახს.
- როგორ, უვენახოდ დატოვეს კაცი?
- არა, უფრო უკეთეს ადგილზე უყიდეს არცთუ ურიგო ვენახი, მაგრამ... რო ვუყურებ, ადრინდელივით აღარ შრომობს იქა, უგულოდ დაიზლაზნება...
ეგრეა, რამდენი სუბსიდიაც არ უნდა გამოყონ და რამდენი საიტებიც არ უნდა შამიქმნან, უსიყვარულოდ ვერც ვაზთან გავჩერდები, ვერც მიწასთან და ვერც ჩემ ლოყებდაღარულ დედაკაცთან.
- ჟიულ, როგორია მიწის სიყვარული, შეგიძლია ამიხსნა?
- სიღნაღიდან წნორისკენ რო გამოდიხარ, ერთი ადგილია, ცხენით მიდიხარ, ურმით თუ მანქანით, ისე ვერ გაუვლი, რო არ გააჩერო. იქიდან თითქმის მთელი ალაზნის ველი და კავკასიონი მოჩანს. მთელ ამ სივრცეზე ვეშაპივით მიიკლაკნება ალაზანი მინგეჩაურის შესასმელად. ამ ყველაფერს ერთბაშად ზემოდან რო უყურებ, გრძნობა გეუფლება ისეთი, თითქოს ამოდენა მიწა-წყლის ბატონ-პატრონიც შენა ხარ და ამავე დროს შვილიც. ესა, დაახლოებით, შენი წინაპრებისა და შთამომავლების სიყვარული რო გააერთიანო, ისეთი გრძნობაა. იქ ვინც მინახავს გაჩერებული, ყველა დამუნჯებული და მონუსხულია ხოლმე ნანახით... ამ საოცრებაში ერთი გოჯი მიწა და ასიოდე ვაზი რო ჩემია, იმიტო მაქ ეგეთი შეგრძნება, თორე, როცა კოლექტივის ვენახებში ვღვრიდი ოფლსა, მეც შენსავით ვერ გამეგო, რით არა ჯობდა შავად მბზინავი ასვალტი მუხლებამდე ამომგანგლავ ვენახის ტალახს. ახლა ათ-ათ და ას-ას ჰექტრობით ყიდულობენ ამ "ტალახს". ყიდულობენ ისინი, ვისაც მთელი ცხოვრება ასვალტიდან ფეხი არ გადაუდგამს მიწაზე, თან ვერც გაიგებ, ქართველები მაინც არიან თუ არა. ნელ-ნელა უკვე მიაჩვიეს ხალხი თავის მეურნეობაში მუშაობას. დღიურად ურიგდებიან და ქირაობენ. ამათაც უჭირთ და მიდიან, რა ქნან. ამას რაც მოჰყვება, ვიცი, მაგრამ გვიან იქნება თითზე კბენა. ამ გოგო-ბიჭებს დავალება აქვთ, ვატყობ, შენს ხალხს უღელი უნდა დაადგაო. მაგ უღელს "კაპიტალიზმი" აწერია უცხო ენაზე, მაგრამ რაც ქალაქად კაპიტალიზმია, ის სოფლად ბატონყმობას ნიშნავს. მაგ წყობილების ძირფესვიანად ამოძირკვა, დიდმა ილიამ, იმის სულს ვენაცვალე, ჯერ კიდევ ერთი საუკუნის წინ დაიწყო. მიხვდა, გლეხს თუ არ გაათავისუფლებდა, ქვეყანას ყოფა ჰქონდა ნატირები.
ვიღაცას უნდა, ისევ იქ გადაგვყარონ, კაცო?
ჩვენს პრეზიდენტს ძაან მოსწონს სიღნაღი და აქაური მწვადი, წალამზე შემწვარი, ორ-სამ ჭიქა ღვინოსაც გადაკრამს ხოლმე. ალალი და უსაყვედურო იყოს, მაგრამ ის თუ იცის, რომ ამ მხარეში ბატონი ჩვენ დღეში არა გვყოლია! ვერ იგუეს და არ გაახარეს ბატონობის მსურველი. ახლა დავმონდებით, კაცო?
- დღეს ერთმა თქვენებურმა მითხრა, რომ დავიანგარიშე, ჩემი მოყვანილი მოსავლის ფასად შვილიშვილებს სკოლის ყველა სახელმძღვანელოც შეიძლება ვერ ვუყიდოო. და მაინც, ვაზს ამყნობთ, ვენახს აშენებთ და ერთი დღე ვერ გაგიხარიათ ამ შრომის ხარჯზე. თუ ძმა ხარ, მითხარი, რა არის ეს, ბედისწერა თუ?..
- წლების წინ თბილისელი ძმაკაცები ჩამაიყვანა ჩემმა ბიჭმა. სანამ ყურძნის კრეფას მოვრჩებოდით ვენახის თავში, ლეღვის ძირში მიწვნენ და დაიძინეს. ცოტა ხნის შემდეგ, ეტყობა, იქვე მიბმული თხის ბღავილმა გამოაღვიძა ერთ-ერთი მათგანი. ის იყო, ვედრები ჩავცალე გოდრებში, ვხედავ, წამომჯდარა ის მამაძაღლი, თხას ცალი, ნახევრად გახელილი თვალით უყურებს და ეუბნება: იცი, რას გეტყვი, ძმაო, ტყუილად დარდობ და კიკინებ. შენ ერთხელ ეწირები ამ რთველსა და აურზაურს, კახელები კი ყოველ შემოდგომას შენს ბედში არიანო. მაშინ არ მიფიქრია იმ მთვრალი ბიჭის ნათქვამზე. მერე და მერე, რო დავფიქრდი, ვთქვი ჩემთვის, რა გენიოსი ყოფილა-მეთქი ის მამაძაღლი.
ახლა ეს ამბები რო ჩამთავრდება, იმ ციკანივით აკიკინდებიან ჩვენებურები. ესაო, ჩემი ყურძენიო სხვაზე იაფად მიიღო მარანმაო, აგერ ერთი თვე გადის და ფულს არ მაძლევენო, რა თავში ვიხლი მაგათ 600 თუ 700 ლარსა, ათასზე მეტი მაქ დამჯდარიო, იყბედ-იკიკინებენ, ირბენენ აქეთ-იქით, გაზაფხულზე იბირჟავებენ, სალოცავებში ივლიან, ზაოდობაზე იქეიფებენ. გაზაფხულზე კი ისევ იმ ციკანივით მიებმებიან ვაზზე, ვენახზე და შემოდგომას შრომა-შრომით დაელოდებიან. შემოდგომაზე იმ ციკანივით ჩვენს იმედს ყელში ისევ დანას გამოუსვამენ და მაინც, მერმისს, ისევ ჩვენი ნებით მივალთ სასაკლაოზე.
აი, ესაა ჩვენი ხვედრიც და ბედისწერაც.
დილას რო მკითხე, ვენახს რატო არა ჰკაფამთო, პრავაკაციად ჩაგითვალე და იმიტო არ გაგეცი პასუხი, ახლა გეტყვი და ამას გეტყვის მთელი კახეთი: შვილიც შეიძლება გაზარდო ისეთი, არც შენთვინ ივარგოს და არც ქვეყნისთვინ, მაგრამ მოსაკლავად მაინც ვერ გაიმეტებ. სიკვდილამდე იმას ფიქრობ, ან ახლა ისწავლის ჭკუას, ან მერეო. ეგრეა ვაზიც, ფულს შეიძლება არ ისხამდეს, მაგრამ იმედი სუ ასხია. კაცი, კიდევა, იმედით ცოცხლობსო, ხო გაგიგია.
რთველი? რთველი მორჩა. იმედის კრეფა გრძელდება...
ფარნავაზ ფერაძე