"დარბაზი, რომელიც ტაშით უნდა აფეთქებულიყო, სამარისებური სიჩუმით შემხვდა"
"ელგუჯას სიყვარული მიმწუხრში გადავიდა და მკვდრის მზესავით მინათებს"
ზუსტად რომ არ ვიცოდე, რომ იმ ლექსების ავტორი, რომლის სტრიქონებსაც ახლად გამოცემულ კრებულში ვკითხულობ, ჩვენს ქალაქში ცხოვრობს, ვიფიქრებდი, რომ სიზმარს ვხედავ... როცა\ ლია სტურუას ცხოვრებას უნდა შევხებოდი, მომინდა თვალები დამეხუჭა და კიდევ ერთხელ მენახა სიზმარი, სახელად მისი გარიჟრაჟი, შუადღე და მიმწუხრი.
ჩემი გარიჟრაჟი
"როგორც კი დაიბადები, იქვე საფლავი მზა არი" - ეს გრძნობა ბავშვობიდან დამყვა. ექვსი წლის ვიყავი, როცა ბებიას, რომელიც ყველზე მეტად მიყვარდა, უკურნებელი სენი შეეყარა და ექვს თვეში გარდაიცვალა. დედა და მამა მუშაობდნენ და ბებიამ მუსიკაში ისე შემიყვანა, როგორც ადრე მუშტაიდის პარკში დავყავდი - პატეფონზე ფირფიტას დამიდებდა, უფრო ოპერას, თვითონ კი ჩაუღრმავდებოდა თავის ტკივილს. ზოგჯერ ჩვენს ოთახში შემოდიოდა სიკვდილი. ვიცოდი, რომ ეს მისი სიკვდილი იყო და ნაკლებად მეშინოდა. ბებიას ეშინოდა და ბზის ტოტს უყურებდა, რომელიც აღდგომას მოუტანეს. იმ დროიდან დამრჩა მუსიკა...
პატარა აკაციებიან ქუჩაზე ვცხოვრობდი, ყველანი ერთმანეთს ვიცნობდით, სკოლაში ერთად დავდიოდით. ქუჩის ძაღლები მიგვაცილებდნენ. როცა ჩვენს ქუჩაზე უპატრონო ძაღლების დამჭერები გამოჩნდებოდნენ, სანამ ერთს იჭერდნენ, ჩვენ დანარჩენებს ვუშვებდით გალიიდან, მერე ვიმალებოდით.
სკოლა მიყვარდა, თავისი შენობიანად, მარმარილოს კიბეებიანად, მოხატული ჭერებიანად (ახლა ჩემს სკოლაში გერმანიის საელჩოა), მაშინ კარგად არც ვიცოდი, რა ეხატა ჭერზე, მაგრამ რახან ჭერი ცის სინონიმი იყო, ანგელოზები მეგონა.
სკოლა ოქროს მედალზე დავამთავრე. ასეთი პრინციპი მქონდა: თუ სახელმძღვანელოს გადავხედავდი, ან მასწავლებელს მოვუსმენდი, ხუთიანი უნდა მიმეღო, თუ არა, ორიანი. შუაში რაც ნიშნები იყო, უგულებელყოფილი მქონდა. ბევრს ვკითხულობდი, ღამეც, საბნის ქვეშ, ალისფერი ატლასის შუქზე. დედაჩემს უკვირდა - სახელმძღვანელო არ დამინახავს შენს ხელში და როგორ გიწერენ ხუთიანებსო.
დედა კარგი ექიმი იყო, მაგრამ ჩემს გამო ხან მუშაობდა, ხან ვერა. 1956 წელს სტალინის დღეებში, უბედურება რომ დატრიალდა თბილისში ჩემთვის, მეშვიდე კლასელისთვის, ბოლომდე გაუცნობიერებელი, მაგრამ იმ დღეს მთელი სკოლა წავედით სტალინის ძეგლთან. მთელი თბილისი გარეთ იყო. სოფლებიდანაც მოდიოდნენ. ამდენ ხალხში მიპოვა მამაჩემმა, შინ წამიყვანა და გარედან ჩამკეტა. დედა საავადმყოფოში იყო მორიგე. ტელეფონის ყურმილი ცუდად იდო, თუ სპეციალურად მე გადავდე მამაჩემის ჯინაზე, აღარ მახსოვს და სახლში არ ირეკებოდა. როცა ღამე დაიწყეს დაჭრილებისა და მკვდრების მიყვანა საავადმყოფოებში, დედაჩემი მათ შორის მეძებდა. მშობლები რომ მოჰყვებოდნენ მკვდარ შვილებს, უშიშროების თანამშრომლებიც იქვე იყვნენ და ხმას არ აღებინებდნენ. დილას დაბრუნებული დედა სხვა ადამიანი მეგონა. დიდხანს ვერ გამოვიდა ამ სტრესიდან.
ჩემი დილა
მიუხედავად დედისერთობისა, საკმაოდ დამოუკიდებელი ადამიანი ვიყავი. სკოლა რომ დავამთავრე, მამამ ჩემი საბუთები სამედიცინო ინსტიტუტში შეიტანა. მე გამოვიტანე და უნივერსიტეტში, ქართული ფილოლოგიის ფაკულტეტზე შევიტანე. უნივერსიტეტში გასაუბრება მქონდა, როგორც ოქროს მედალოსანს. საგამოცდო კომისიის თავმჯდომარე იყო ბატონი ივანე გიგინეიშვილი. დიდხანს ვისაუბრეთ. შემდეგ თავისუფალი თემა დავწერე და კმაყოფილი წამოვედი. როცა ჩარიცხულთა სიები გამოაკრეს, სიაში არ ვიყავი. მერე დამატებით სიაში აღმოვჩნდი. თურმე ივანე გიგინეიშვილს სამეცნიერო საბჭოზე უთქვამს, თუ ამ გოგოს არ მიიღებთ, ჩემი ფეხი აღარ იქნება უნივერსიტეტშიო.
პირველ კურსზე ლექსი დავწერე და სააქტო დარბაზის სცენიდან წავიკითხე. მაშინ უნივერსიტეტში ხშირად იმართებოდა პოეზიის საღამოები. ძალიან მიყვარდა იქაურობა, პატარა სამშობლოსავით. როგორც ახალგაზრდების უმეტესობას, მომწონდა სერიოზული საზოგადოების შოკირება, მაგრამ ამჯერად ზედმეტი მომივიდა. დარბაზი, რომელიც ტაშით უნდა აფეთქებულიყო, სამარისებური სიჩუმით შემხვდა. გამოვედი, დერეფანში დავდექი მოკვეთილივით და უცებ, მოდის თამაზ ჩხენკელი წითელი მიხაკებით. მერე მიყვებოდა: - ფული არ მქონდა, ვისესხე და ისე ვიყიდეო. ჯანსუღ ჩარკვიანმა, რომელიც მაშინ "ცისკრის" რედაქტორი იყო, ლექსი დამიბეჭდა. აი მაშინ დაიწყო, რაც დაიწყო. არა ჩვიდმეტი წლის გოგო, არამედ ორმოცამდე წლის ქალი ვეგონე ყველას, თურმე. ცეკას ერთ-ერთმა მდივანმა ასე შემამკო: "ლია სტურუამ შელახა ქართველი ქალის კდემამოსილება". მამაჩემი მეუბნებოდა: - შესულიყავი სამედიცინოზე, ბოლოს და ბოლოს, ჩეხოვიც ხომ ექიმი იყოო. რამდენიმე წელი ლექსებს აღარ მიბეჭდავდნენ. მერე არანაკლები ბატალიები გავიარე თავისუფალი ლექსის გამო. რასაც განათლებული საზოგადოების უმეტესობა ტრადიციის შელახვად, ევროპეიზაციად მიიჩნევდა.
ჩემი შუადღე
ასპირანტურაში ვსწავლობდი მეორე კურსზე, მაშინ კინოს სახლში მსოფლიოს საუკეთესო ფილმები გადიოდა. წავედი ფელინის "რვა ნახევარზე". დღემდე მიყვარს ეს ფილმი, მაგრამ მაშინ პირველად ვნახე! თავიც კი ამტკივდა ემოციებისგან, თან ფელინი ისეთი ჩემი იყო, ისე მეტაფორულად აზროვნებდა, პოეტიც იყო, მხატვარიც, რეჟისორიც. გამოვედი კინოდან გაოგნებული, მივედი სახლში და მირეკავენ: - ლექტორი ავად გახდა და მესამე კურსზე ლექცია უნდა წაიკითხო გალაკტიონზეო.
როცა რამდენიმე წელი ხარ დაკავებული ამ საქმით, ლექციას მაინც მომზადება უნდა და ასე უცებ, ფუთიანი თავით, რომელიც ფელინის მეტაფორებით მქონდა გატენილი, რა უნდა მექნა? მაგრამ გალაკტიონიც ხომ ამ თავში მქონდა, ასევე ტკივილში აზელილი. ასეთი ლექცია არასოდეს არ წამიკითხავს.
ჩემი პირველი წიგნიც მაშინ გამოვიდა "ხეები ქალაქში". ვიზუალურად ეს წიგნი ყველაზე მეტად მიყვარს. ის ელგუჯა ამაშუკელმა გააფორმა. ახლახან გამოსულ ჩემს "რჩეულსაც" ელგუჯას ხელწერით აწერია ჩემი გვარი და სახელი.
ყოველთვის მეგონა, რომ შუადღე ყველაზე კარგი პერიოდია ცხოვრების, მას მზე ამწიფებს. ჩემი ქვეყანაც მზის და შუადღის მგონია, თუ მაინცდამაინც ალიონის, ოღონდ არა თოვლის და სიცივის, მაგრამ გალაკ\ტიონის "თოვლის სამშობლო"? ასეთ თვალისმომჭრელ სითეთრეს დრომ ვერ გაუძლო, სიცოცხლის ბოლოს ალისფერი პერანგი ამიტომ ხომ არ ჩააცვა?
შუადღისაა ის ბედნიერი სიყვარულიც, რომელიც შვილის და შვილიშვილს მიმართ მაქვს.
ელგუჯას სიყვარული მიმწუხრში გადავიდა და მკვდრის მზესავით მინათებს.
ჩემი საღამო
მიმწუხრი - მიყვარს ეს სიტყვა, თავისი ჟღერადობით, ქართულობით, თუმცა, როცა აზრით შემეხება, ეს უკვე სევდაა. ელგუჯა რომ ცოცხალი ყოფილიყო, არ გავიკარებდი ამ აზრს, ავისხლეტდი, რადგან წერაც შემიძლია (სულ ახლახან ახალი ლექსების პატარა კრებული გამოვეცი). სიარული მიყვარს, ფანჯარასთან რომ ხე მიდგას და მანქანების შემოტევისგან მიცავს, იმას ველაპარაკები და როცა გაიკვირტება, ჩემი მშობიარობის ტკივილები მახსენდება.
როცა ვმუშაობ, მთელი დღე, შეიძლება, ისე გავიდეს, არც ჭამა გამახსენდეს და არც დასვენება. სულერთი ხდება დღეა თუ ღამე. ეს თავშესაფარია, ყველაზე საიმედო, კეთილი, მაგრამ საშიშიც, ნერვების ამწეწიც. ყოველთვის ხომ არ გამოდის ის, რაც გინდა. კი, გიყვარს სიტყვები და მათაც უყვარხარ, იცი, როგორ უნდა დაალაგო ისინი ერთმანეთისა და ღმერთის მიმართ, მაგრამ ზოგჯერ გაჯიუტდებიან, ყალყზე დადგებიან, ნერვებს გაგლეჯენ, თითქოს ის ხე, რომელზეც წერ, თავში ამოგდის.
როცა არ ვწერ, სახლში ჯდომა არ მიყვარს, ერთი დღეც რომ არ გავიდე გარეთ, მეჩვენება, რომ ავად ვარ. რეფრენივით გასდევს ჩემს მიმწუხრს ერთი სიზმარი: ელგუჯა სადღაც წასულია, ცოცხალია, მაგრამ თბილისში არ არის და მისი ტელეფონის ნომერს ვერ ვიხსენებ. მთელი ღამე ვწვალობ, ვიღვიძებ და ნომერი მახსენდება, მაგრამ სადღა დავურეკო. ამაოების განცდაც მიმწუხრის აუცილებელი ემოციაა. მაგრამ ერთი გალური გამოთქმისა არ იყოს "სანამ ცოცხალი ხარ, არ გაბედო სიკვდილი".
ღმერთო, ეს შეგონება შემასრულებინე!