"რაც დღეს ხდება, შესაძლოა, დიდ კრიზისში გადაიზარდოს"
"ჭეშმარიტების ძიება აუცილებელია არა ჯოხებით, ბოქლომებით, წივილ-კივილით, არამედ დიალოგით და ურთიერთინტერესების გარკვევით, ურთიერთდათმობითა და პატივისცემით"
"ვფიქრობ, უნდა მოვიდეს თაობა, რომელიც გაცილებით განათლებული იქნება, ეს არის ყველაზე მთავარი. მეორე - მათ, ვინც ხელისუფლებაში მოსვლისთვის იბრძვის, კიდევ ერთხელ გადახედონ, რა გააკეთეს. ისინი უკვე ასაკოვანი ხალხია, გადახედონ საკუთარ პოლიტიკურ ბიოგრაფიას და ნახონ, ამის ღირსი არიან? და კიდევ, ჭეშმარიტების ძიება აუცილებელია არა ჯოხებით, ბოქლომებით, წივილ-კივილით, არამედ დიალოგით და ურთიერთინტერესების გარკვევით, ურთიერთდათმობითა და პატივისცემით", - ამბობს 85 წლის კინორეჟისორი მერაბ კოკოჩაშვილი, რომელთან ინტერვიუშიც კულტურის სფეროში არსებული პრობლემების გარდა, გვერდი ვერ ავუარეთ პოლიტიკურ პროცესებს, რაც კორონაეპიდემიაზე არანაკლებ დამაფიქრებელია.
- ბატონო მერაბ, ოპერაციის შემდეგ როგორ გრძნობთ თავს?
- გმადლობთ მოკითხვისთვის, ოპერაციის შემდეგ კარგად ვარ. რაც შეეხება შემოქმედებას, ეს პირდაპირ დაკავშირებულია იმ ვითარებასთან, რაც შექმნილია საქართველოში - როგორც კორონავითარებასთან, ისე პოლიტიკურ ცხოვრებასა და კულტურასთან. ყველაფერმა ამან გამოიწვია ის, რომ ის მწირი თანხა, რაც გამოყოფილი იყო ჩვენი ფილმისთვის, გამოვიყენეთ, ერთი ნაწილი გადავიღეთ და დაიწყო კიდეც ეპიდემია.
10 თვეა, ვერაფერს ვაკეთებ, შეზღუდვების გამო რთულია კოლექტივის შეკრება... კინო კოლექტიური ხელოვნებაა, შეუძლებელია ერთმა კაცმა აკეთოს რაიმე. მხატვრული ფილმის გადაღებისას 40 კაცამდეა დაკავებული და თუ მასობრივი სცენებია, ხომ წარმოგიდგენიათ, იქ რა ხდება?
- ანუ "ტერცო მონდოს" დასრულებაში კორონა გიშლით ხელს... თქვენს ფილმებში პირდაპირ თუ ირიბად ეროვნულ სატკივარს გადმოსცემდით და, ალბათ, არც ეს ფილმია გამონაკლისი... - კინოსაქმიანობა შეჩერებულია... დღევანდელ პირობებში ფილმის გადაღება შეუძლებელია აკრძალვებისა და მწირი დაფინანსების გამო, რის გარეშეც წარმოუდგენელია ხელოვნების დარგების არსებობა.
ეროვნული სატკივრის გარეშე არ არსებობს ქართული ეროვნული კულტურა და თუ ქართულ კინოს ოდესმე სახელი ჰქონდა, ეს პირდაპირ იყო დაკავშირებული ეროვნულ კულტურასთან. რაც ერს აწუხებს ან ახარებს, ბუნებრივია, ის იყო იმის საფუძველი, რასაც დღეს მე ვაკეთებ. ეს ფილმი სწორედ იმაზეა, რაც გვაწუხებს.
- რა გაწუხებთ ყველაზე მეტად?
- ადამიანური კულტურა, რომელიც ყოველთვის დამყარებული იყო ზნეობაზე, განათლებაზე, ქრისტიანულ ურთიერთობაზე, ერთმანეთის პატივისცემაზე, სიკეთეზე და ა.შ. დღეს ისეთი დარტყმის ქვეშ არის, როგორ უნდა გაუძლოს ამას ადამიანმა და როგორ უნდა წამოსწიოს, არ ვიცი.
30 წლის წინ ვოცნებობდით იმაზე, რომ საქართველო დამოუკიდებელი ქვეყანა ყოფილიყო და მისი მიღების შემდეგ, პირიქით, კულტურის თვალსაზრისით, რაც ერთ-ერთი უძლიერესი საფუძველი იყო ქართული იდენტურობისა, უკან-უკან წავედით. ყველა დანარჩენი - პოლიტიკური, ადამიანური, ყველაფერი აქედან გამოდის, კულტურის დაცემას მოჰყვა ყველაფერი, ყველა კრიზისი ამას უკავშირდება.
- თქვენი სიტყვებია, სიღრმისეული განათლების გარეშე შეუძლებელია კულტურული ქვეყნის შექმნაო. თქვენი აზრით, აკლია თუ არა ერს სიღრმისეული განათლება და შესაბამისად, კულტურა, რაზეც მართლაც ყველაფერი დგას. თქვენი საუბრიდან გამომდინარე, ასეა, და ეს რისი ბრალია? - კიდევ გავიმეორებ, რომ სიღრმისეული განათლების უქონლობაა პრობლემა. დღეს კომპიუტერმა, მობილურმა და ა.შ. ინფორმაციულობის უზარმაზარი სივრცე გახსნა. ინფორმაციულობა ზედაპირია, სიღრმისეულობა კი ინფორმაციულობის ჭეშმარიტების ძიებამდე დაყვანა, რასაც ყველაფერი ერთად უნდა აკეთებდეს: განათლება სკოლაში, ოჯახში, მასმედიაში, ხელოვნებაში... ყველაფერში. ამით დაინტერესება ჩვენს ქვეყანაში 30 წლის განმავლობაში, სამწუხაროდ, ყველაზე ნაკლები იყო, ამაზე არავინ ზრუნავდა, დანარჩენზე, კი ბატონო.
განათლებაზე ზრუნვა სულ რაღაც 3-4 წლის წინ დავიწყეთ, მივხვდით, რომ ეს საჭიროა. რაც შეეხება კულტურას, ის დღესაც არ არის პრიორიტეტი. პრიორიტეტია ჯანმრთელობა, განათლება და ეკონომიკა, მაგრამ კულტურა - არა.
არც კულტურაზე ფიქრობენ და არც თვითონ არიან იმ კულტურის მატარებლები, რის შედეგადაც შეიძლება დაიბადოს თანამედროვე ცივილიზებული სახელმწიფო.
ის, რაც დღეს ხდება, შეიძლება დიდ კრიზისში გადაიზარდოს. ერთი წუთით წარმოიდგინეთ: ოპოზიციას გამოჰყავს რამდენიმე ათასი კაცი და საზოგადოების დანარჩენმა ნაწილმა, რომელიც სხვა პრინციპებს უჭერს მხარს, რომ ვეღარ მოითმინოს, გამოვიდეს და მათ დაუპირისპირდეს, ეს რას მოიტანს? წარმოგიდგენიათ, რა მოხდება, თუ ამას სახელმწიფო ვერ გააჩერებს? ნუთუ ვერ ხვდებიან ამას ისინი, პოლიტიკოსები რომ ჰქვიათ? მასები თუ ერთმანეთს დაუპირისპირდნენ, ეს ხომ რევოლუციის საფუძველთა საფუძველია? მაშინვე შემოვლენ ძლიერი ქვეყნები და ისევე დავკარგავთ ტერიტორიებს, როგორც დავკარგეთ აფხაზეთი და სამაჩაბლო. ამაზე ხომ უნდა ფიქრობდნენ ლიდერები? როგორ შეიძლება შენი მოქმედება არ გქონდეს შედეგებზე გათვლილი?
- როგორ უნდა გამოვიდეთ ამ კრიზისიდან, პოლიტიკური ჩიხიდან გამოსავალს ხედავთ? - როგორ და, ჭკუა ვიხმაროთ, მომთმენი ვიყოთ და დიალოგით გადავჭრათ პრობლემები. თუნდაც მასმედია ავიღოთ (უფრო ტელემედიას ვგულისხმობ),
ნაცვლად იმისა, დაპირისპირებულ მხარეებს აზრის გამოთქმის საშუალება მისცეს და ჭეშმარიტება დაიბადოს, ჟურნალისტი მხარედ წარმოგვიდგება და თავისი იდეოლოგიის გატარებას ცდილობს.
ყველაფერი თავზე გვენგრევა... პოლიტიკური მონობაც განათლების უქონლობის შედეგია. შენ უნდა იყო ჭეშმარიტების მაძიებელი და არა ვიღაცის იდეის გამტარებელი, არა გაქვს ამისი უფლება.
- ისე, რატომ მივდივართ ყველა არჩევნების დროს სამოქალაქო ომის პირას, სულ დანის პირზე რატომ გვიწევს სიარული?
- ჯერ ერთი, ეს დიდი ქვეყნების დაინტერესებაა, მეორე - ეს არის ჩვენი ძალიან დაბალი პოლიტიკური აზროვნებისა და პოლიტიკური კულტურის შედეგი. დღეს დორბლმორეული რომ ლანძღავენ ერთმანეთს მოწინააღმდეგეები, თვეების განმავლობაში ვხედავდით, ასე ვთქვათ, რევოლუციურ წინააღმდეგობას, საკუთარი აზრის სათქმელად ქუჩაში გამოსულებს... ზოგიერთი განათლებული ადამიანი, რომელსაც დიდი პოლიტიკური გამოცდილება აქვს, ნუთუ ვერ ხედავს, რომ ზღვარზე ვართ, როცა შესაძლებელია თვითონვე დაანგრიონ ეს ქვეყანა? - ოპოზიციას ვგულისხმობ. როგორ შეიძლება ხელოვნურად გამოიწვიო ქვეყნის ნგრევა ამ ბავშვური ბოქლომების დაკიდებით და რაღაცებით? ნუთუ ინტელექტი არ უნდა იყოს პოლიტიკაში?
- უნდა შევიდეს თუ არა პარლამენტში ოპოზიცია? რა შეცდომები დაუშვა ხელისუფლებამ და რა - ოპოზიციამ? ერთგან ამოვიკითხე, ამბობთ, სააკაშვილისგან დისტანცირება უნდა მოეხდინა ოპოზიციასო... - ღრმად ვარ დარწმუნებული, რომ სააკაშვილის ფენომენი ხელს უშლის ოპოზიციას.
მხოლოდ დიალოგის და ურთიერთმოსმენის შედეგად გამოჩნდება სწორი გზა. უმცირესობაში ან გინდ უმრავლესობაში ყოფნა პარლამენტში ამის საშუალებას იძლევა და თუნდაც იმ რაოდენობით ყოფნა პარლამენტში, რა რაოდენობითაცაა ოპოზიცია წარმოდგენილი, მხოლოდ სასიკეთო იქნება საქართველოსთვის.
- მაინც რაზეა ორიენტირებული ქართული პოლიტიკური კლასი - სახელმწიფო ინტერესებზე თუ საკუთარი ძალაუფლებისა და კეთილდღეობის და ეკონომიკური ბერკეტების მოპოვებაზე? - როგორ დავიჯერო, ხელისუფლება ვერ ხედავს, რომ ქვეყანაში სიმშვიდე და ეკონომიკური წინსვლაა საჭირო? რასაკვირველია, ხედავს. ქვეყანას უჭირს, არ არის ეკონომიკურად ძლიერი, ხალხს შია... მეორე მხრივ, მთელ მსოფლიოში ისეთი პროცესებია, არა მარტო ჩვენ, უძლიერესი ქვეყნებიც კარგავენ ეკონომიკურ დონეს. თუ ხელისუფლებაც და ოპოზიციაც ამას ხედავენ, როგორ შეიძლება არ ხვდებოდნენ, რომ რევოლუციური გზა ნგრევას მოიტანს? იმისთვის, რომ დათმობაზე წავიდნენ, ოპოზიციას უნდა გაეკეთებინა ერთი რამ, რასაც მას ხელისუფლება სთავაზობდა - კიდევ ერთხელ გადაეთვალათ შედეგები და ენახათ, ტყუის თუ არა ხელისუფლება. ნათელია, რომ შედარებით მცირეპროცენტიანი პარტიები გამოდიოდნენ და ცდილობდნენ "ნაციონალური მოძრაობის" ხარჯზე გასულიყვნენ - ვინც ერთმანეთს უპირისპირდებოდა, გაერთიანდნენ და ამას იმით ხსნიდნენ, ქვეყანა ინგრევა, უნდა გავერთიანდეთ, პარლამენტში შევიდეთ და ვუშველოთ ქვეყანასო. არ ვფიქრობ, რომ ინგრეოდა ქვეყანა. იოსელიანის ქუჩაზე ვცხოვრობ, დოლიძის პარალელურ ქუჩაზე. როცა დოლიძეზე მივდივარ, ვხედავ, რამდენის გაკეთება შეუძლიათ ჩვენს მოქალაქეებს. კორპუსების პირველ სართულებზე ვერ ნახავთ გამოუყენებელ წერტილებს, ფართობებს. ჩემი ბინის ლიფტის კარზე მიწებებულია სხვადასხვა განცხადება, სადაც ადამიანები ითხოვენ: შემიძლია გასწავლო ინგლისური, გერმანული, შევაკეთო ეს, დავასუფთავო ის, გაგიკეთო რემონტი და ა.შ. ვინც ინიციატივიანია, ყველამ გამოიყენა ეს. თურმე შესაძლებელია ამის გაკეთება საქართველოში, ოღონდ მოინდომე. ჩემი მეგობრებიც ერთდროულად რამდენიმე სასწავლებელში კითხულობენ ლექციებს მატერიალური მდგომარეობის გასაუმჯობესებლად. ყველაფერი დამოკიდებულია ინიციატივასა და განათლების დონეზე, რა სიკეთის მოტანა შეუძლია ადამიანს როგორც თავისთვის, ისე საერთო საქმისთვის.
- რა უნდა გავაკეთოთ, რომ მხოლოდ ფურცელზე არ დაგვრჩეს ჩვენი სუვერენიტეტი? - ვფიქრობ, უნდა მოვიდეს თაობა, რომელიც გაცილებით განათლებული იქნება, ეს არის ყველაზე მთავარი. მეორე - მათ, ვინც ხელისუფლებაში მოსვლისთვის იბრძვიან, კიდევ ერთხელ გადახედონ, რა გააკეთეს. ისინი უკვე ასაკოვანი ხალხია, გადახედონ საკუთარ პოლიტიკურ ბიოგრაფიას და ნახონ, ამის ღირსი არიან? და კიდევ, ჭეშმარიტების ძიება აუცილებელია არა ჯოხებით, ბოქლომებით, წივილ-კივილით, არამედ დიალოგით და ურთიერთინტერესების გარკვევით, ურთიერთდათმობითა და პატივისცემით.
- ალბათ, პანდემიაც მალე გადაივლის და რას გააკეთებთ პირველ რიგში? - როგორც ჩანს, ძალიან მოძრავი და აქტიური ადამიანი ვიყავი. ჩემთვის სახლში ჯდომა სიკვდილია! სულ ვცდილობ გავიდე, ონლაინლექციები მოვახერხო, თუმცა ხელოვანისთვის ურთიერთობის გარეშე ლექციები კომპიუტერით, პირდაპირი სიკვდილია. ასე როგორ უნდა ასწავლო? მიუხედავად ყველაფრისა, დეპრესიას არ ვუჩივი, იმიტომ, რომ ვიცი, ფილმი უნდა დავასრულო. ფიქრებში სულ იქ ვარ, გადასაღებ მოედანზე და ხან რას ვცვლი, ხან რას. როგორც კი ეპიდემია შესუსტდება, მაშინვე დავიწყებ გადაღებას. ერთიცაა, შეუძლებელია სახელმწიფოს გამოყოფილი კაპიკებით ნამდვილი ხელოვნების შექმნა. ან როგორ შეიძლება საზოგადოებაზე ზეგავლენა იქონიო, როცა საქართველოში 3 თუ 4 კინოთეატრი მუშაობს? როგორ შეიძლება ილაპარაკო ეროვნული კულტურის, კინოკულტურის დანერგვაზე, როდესაც დღეს კინოთეატრი არ არსებობს, სადაც ეროვნულ კლასიკურ, თუნდაც მსოფლიო კლასიკურ ფილმებს უჩვენებენ? ამაზე ხომ უნდა ფიქრობდეს ხელისუფლება?
ეს ხელისუფლების საქმეა და ის საზრუნავია, რითაც შენი ზნეობა, კულტურა მაღალ დონეზე უნდა აიყვანო. დღეს ეს, სამწუხაროდ, ძალიან დაბალ დონეზეა, რაც კარგად ჩანს როგორც მასმედიაში, ისე პოლიტიკურ ურთიერთობებში.